POLECAMY
-24%
Redakcja:
Format:
pdf, ibuk
Koza, obok owcy, jest najdawniej udomowionym zwierzęciem gospodarskim na świecie i do dziś w wielu regionach ma duże znaczenie gospodarcze. Dowodem na to jest wielkość populacji tego gatunku, szacowana na ponad 1 mld. Różnorodność ras i głównych kierunków użytkowych – od dominującego na świecie mlecznego, przez mięsny, wełnisty i puchowy aż do pociągowego – wpływają na atrakcyjność chowu oraz rentowność produkcji tych zwierząt. Cechy wykształcone w procesie ewolucji pozwoliły kozom dostosować się do bardzo różnych warunków środowiskowych i wpłynęły na rozprzestrzenienie tego gatunku na świecie.
Największą zaletą kozy domowej są jej małe wymagania bytowe, znacznie niższe niż innych przeżuwaczy, zwłaszcza bydła i owiec. Kozy wyróżniają się wśród wyżej wymienionych gatunków zaradnością, samodzielnością i lepszym przystosowaniem do życia na swobodzie. Zainteresowanie chowem kóz w Europie jest spowodowane m.in. wysoką wartością odżywczą i biologiczną koziego mleka oraz jego zastosowaniem w diecie osób uczulonych na specyficzne białka mleka krowiego. Nie bez znaczenia jest także rosnąca moda na żywność ekologiczną, pozyskiwaną od zwierząt utrzymywanych w sposób zbliżony do naturalnego. Istotnym czynnikiem są oczywiście walory smakowe wytwarzanych produktów – mleka, serów i mięsa, a także brak ograniczeń (kontyngentów) produkcyjnych dotyczących mleka koziego w krajach Unii Europejskiej.
Na szczęście bezpowrotnie minęły czasy, w których uważano, że wypas kóz powoduje degradację wartości biologicznej danego obszaru i erozję gleby. Dziś wiadomo, że jest wręcz odwrotnie – racjonalny wypas kóz, często w powiązaniu z innym gatunkiem zwierząt (np. owcami), coraz powszechniej stosuje się w pielęgnacji krajobrazu, ponieważ zapobiega zarastaniu obszarów odłogowanych niepożądanymi gatunkami roślin. Na coraz większą skalę stosuje się go m.in. w wysoko uprzemysłowionych krajach Europy Zachodniej. W niektórych stanach USA kozy są wykorzystywane także do pielęgnacji pasów przeciwpożarowych, odgradzających sąsiadujące ze sobą duże obszary leśne.
W podręczniku, którego autorami są wybitni polscy i zagraniczni specjaliści, kompleksowo omówiono zagadnienia hodowli i chowu kóz, ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki rozrodu, żywienia, pielęgnacji oraz charakterystycznych dla tego gatunku zachowań zwierząt. Szczegółowo opracowany rozdział na temat pozyskiwania i przetwórstwa mleka koziego wzbogaca aktualną wiedzę z dziedziny mlecznego użytkowania kóz. Zagadnienia genetyki populacji oraz programów hodowlanych dla kóz mlecznych umożliwiają poznanie najnowszych dokonań i trendów w aktualnie realizowanych pracach hodowlanych. W obszernym rozdziale poświęconym chorobom kóz szczegółowo opisano etiologię, epidemiologię oraz zapobieganie i zwalczanie m.in. słabo poznanych i opisanych jednostek chorobowych, takich jak CAE czy zakażenie wirusem Schmallenberga. Zagadnienia ochrony zdrowia kóz w aktualnym wydaniu podręcznika poszerzono o podrozdział poświęcony zasadom zwalczania chorób pasożytniczych.
Bardzo istotny jest uaktualniony rozdział dotyczący postępów cytogenetyki i genetyki molekularnej. Poznanie organizacji genomu kozy, oprócz znaczenia czysto poznawczego, ma także aspekt praktyczny, a eksperymenty z dziedziny transgenezy potwierdzają możliwość produkcji w gruczole mlekowym kozy peptydów o znaczeniu leczniczym.
Opracowanie wzbogaca efektowny i starannie dobrany materiał ilustracyjny. Fotografie te podnoszą walory naukowo-dydaktyczne publikacji jako podręcznika akademickiego, adresowanego głównie do studentów zootechniki, biologii i weterynarii.
Rok wydania | 2023 |
---|---|
Liczba stron | 478 |
Kategoria | Ekologia i ochrona środowiska |
Wydawca | Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu |
ISBN-13 | 978-83-67112-52-9 |
Numer wydania | 3 |
Informacja o sprzedawcy | ePWN sp. z o.o. |
POLECAMY
Ciekawe propozycje
Spis treści
PRZEDMOWA DO TRZECIEGO WYDANIA (Jacek Wójtowski) | 15 |
WSTĘP (Jacek Antoni Wójtowski) | 17 |
I POCHODZENIE I UDOMOWIENIE KÓZ (Jacek Wójtowski) | 19 |
Literatura | 24 |
II GOSPODARCZE ZNACZENIE HODOWLI KÓZ NA ŚWIECIE | |
(Jacek Antoni Wójtowski) | 25 |
Literatura | 34 |
III TYPY UŻYTKOWE KÓZ (Roman Niżnikowski) | 37 |
3.1. Wstęp | 37 |
3.2. Mleczny kierunek użytkowy | 38 |
3.3. Mięsny kierunek użytkowy | 39 |
3.4. Wełnisty kierunek użytkowy | 41 |
3.5. Puchowy kierunek użytkowy | 42 |
3.6. Kierunek wszechstronnie użytkowy (ogólnoużytkowy) | 43 |
Literatura | 44 |
IV RASY KÓZ UTRZYMYWANYCH W EUROPIE (Jacek Antoni Wójtowski) | 45 |
4.1. Polska | 45 |
4.2. Szwajcaria | 49 |
4.3. Niemcy | 51 |
4.4. Francja | 52 |
4.5. Hiszpania | 53 |
4.6. Włochy | 55 |
4.7. Grecja | 56 |
4.8. Kraje Europy Środkowo-Wschodniej | 58 |
Literatura | 59 |
V POZAEUROPEJSKIE RASY KÓZ (Przemysław Hińca, Jacek Antoni Wójtowski) | 61 |
5.1. Azja | 61 |
5.1.1. Wprowadzenie | 61 |
5.1.2. Charakterystyka chowu i hodowli kóz w wybranych państwach azjatyckich | 62 |
5.2. Afryka | 63 |
5.3. Ameryka Południowa | 67 |
5.4. Ameryka Północna | 68 |
5.5. Australia i Nowa Zelandia | 69 |
Literatura | 71 |
VI ROZRÓD (Piotr Ślósarz, Jacek Antoni Wójtowski) | 73 |
6.1. Biologiczne podstawy rozrodu kóz | 73 |
6.1.1. Wprowadzenie | 73 |
6.1.2. Układ rozrodczy kozy | 75 |
6.1.3. Układ rozrodczy kozła | 76 |
6.1.4. Dojrzałość płciowa | 79 |
6.1.5. Dojrzałość rozpłodowa | 80 |
6.1.6. Cykl rujowy – sezonowość rozrodu, oznaki rui | 80 |
6.1.7. Objawy rui | 84 |
6.2. Dobór par do rozpłodu i systemy pokrywania kóz | 85 |
6.2.1. Kryteria doboru par do rozpłodu | 85 |
6.2.2. Systemy krycia i stanowienia | 85 |
6.2.3. Biotechniczne metody intensyfikacji rozrodu | 90 |
6.3. Ciąża | 94 |
6.4. Poród | 96 |
6.5. Odchów koźląt przy matkach | 98 |
6.5.1. Odpajanie koźląt | 98 |
6.6. Odłączanie koźląt – metody odchowu | 98 |
6.7. Upadki koźląt | 99 |
Literatura | 100 |
VII ŻYWIENIE KÓZ (Zygmunt Maciej Kowalski) | 103 |
7.1. Zwyczaje i upodobania żywieniowe kóz | 103 |
7.1.1. Strawność składników pokarmowych | 103 |
7.2. Zapotrzebowanie kóz na składniki pokarmowe i zdolność pobrania paszy | 107 |
7.2.1. Wprowadzenie | 107 |
7.2.2. Zapotrzebowanie na energię | 107 |
7.2.3. Zapotrzebowanie na białko | 113 |
7.2.4. Zdolność pobrania paszy (ZPP) | 114 |
7.2.5. Zapotrzebowanie na składniki mineralne | 116 |
7.2.6. Zapotrzebowanie kozłów na składniki pokarmowe. Żywienie kozłów | 118 |
7.2.7. Zapotrzebowanie kóz na wodę | 119 |
7.3. Pasze stosowane w żywieniu kóz | 120 |
7.3.1. Pasze „nietypowe” | 120 |
7.3.2. Zielonki | 120 |
7.3.3. Siano | 122 |
7.3.4. Słomy | 123 |
7.3.5. Kiszonki | 123 |
7.3.6. Okopowe | 124 |
7.3.7. Pasze treściwe | 125 |
7.3.8. Pasze mineralne | 126 |
7.4. Żywienie dorosłych kóz | 127 |
7.4.1. Żywienie w okresie zasuszenia | 127 |
7.4.2. Żywienie kóz w okresie wczesnej laktacji | 131 |
7.4.3. Żywienie po okresie szczytu laktacji | 136 |
7.4.4. Żywienie kóz karmiących koźlęta tuczone (opasane) | 137 |
7.5. Żywienie koźląt | 137 |
7.5.1. Zapotrzebowanie koźląt na składniki pokarmowe | 137 |
7.5.2. Wykoty i pojenie siarą | 138 |
7.5.3. Systemy odchowu koźląt | 140 |
7.5.4. Sposoby pojenia koźląt | 144 |
7.5.5. Pozostałe pasze w odchowie koźląt | 145 |
7.5.6. Odsadzanie | 146 |
7.6. Żywienie młodzieży hodowlanej | 147 |
7.7. Żywienie koźląt tuczonych | 149 |
7.7.1. Wpływ żywienia na jakość tuszy koźlęcej | 149 |
7.7.2. Systemy tuczu koźląt | 151 |
Literatura | 152 |
VIII PASTWISKOWE ŻYWIENIE KÓZ (Roman Niżnikowski, | |
Jacek Antoni Wójtowski) | 157 |
Literatura | 162 |
IX PIELĘGNACJA KRAJOBRAZU (Thomas Stumpf, Christian Brüne, | |
Jacek Antoni Wójtowski) | 163 |
Literatura | 170 |
X UŻYTKOWANIE MLECZNE KÓZ (Jacek Antoni Wójtowski) | 171 |
10.1. Fizjologia wytwarzania i wydzielania mleka | 171 |
10.2. Wydajność mleka | 172 |
10.3. Długość laktacji | 172 |
10.4. Sezonowość produkcji mleka | 174 |
10.5. Czynniki wpływające na mleczność kóz | 174 |
10.5.1. Masa ciała | 174 |
10.5.2. Wiek | 176 |
10.5.3. Wielkość, typ i budowa wymienia | 177 |
10.5.4. Pora roku, temperatura otoczenia | 180 |
10.5.5. Wielkość miotu | 180 |
10.5.6. Poziom żywienia | 181 |
10.6. Skład chemiczny mleka | 182 |
10.6.1. Skład podstawowy | 182 |
10.6.2. Tłuszcz | 182 |
10.6.3. Białko | 184 |
10.6.4. Składniki mineralne | 185 |
10.6.5. Witaminy | 186 |
10.7. Pozyskiwanie mleka | 186 |
10.7.1. Dój ręczny | 186 |
10.7.2. Dój mechaniczny | 189 |
10.7.3. Instalacje przenośne | 189 |
10.7.4. Instalacje statyczne | 190 |
10.8. Higiena doju | 193 |
10.8.1. Higiena doju ręcznego | 193 |
10.8.2. Higiena doju mechanicznego | 193 |
10.9. Postępowanie z mlekiem po doju | 195 |
10.10. Kontrola użytkowości mlecznej | 195 |
10.11. Warunki Unii Europejskiej dotyczące produkcji mleka koziego | 196 |
10.12. Wymagania dotyczące zdrowotności zwierząt w przypadku mleka surowego | 196 |
10.13. Zachowanie higieny w gospodarstwie | 197 |
Literatura | 199 |
XI PRZYDATNOŚĆ MLEKA KOZIEGO DO PRZETWÓRSTWA | |
(Jacek Antoni Wójtowski, Sylwia Bielińska-Nowak) | 203 |
11.1. Zagospodarowanie mleka koziego | 203 |
11.2. Jakość mikrobiologiczna i higieniczna mleka koziego | 206 |
11.3. Właściwości mleka koziego istotne dla przetwórstwa | 208 |
11.4. Przydatność mleka koziego do produkcji serów | 210 |
11.5. Przydatność mleka koziego do produkcji napojów fermentowanych | 211 |
11.6. Przydatność mleka koziego do produkcji lodów | 213 |
11.7. Przydatność mleka koziego do produkcji mleka UHT | 215 |
11.8. Przyfermowy przerób mleka koziego | 215 |
11.8.1. Wyposażenie | 215 |
11.8.2. Przyfermowa produkcja mlecznych napojów fermentowanych | 216 |
11.8.3. Przyfermowa produkcja serów | 217 |
Literatura | 219 |
XII UŻYTKOWANIE MIĘSNE (Roman Niżnikowski) | 223 |
12.1. Poziom produkcji | 223 |
12.2. Czynniki wpływające na jakość mięsną | 224 |
12.3. Metody oceny wartości mięsnej | 227 |
Literatura | 232 |
XIII UŻYTKOWANIE WEŁNISTE I PUCHOWE (Jacek Antoni Wójtowski) | 235 |
13.1. Budowa okrywy włosowej | 235 |
13.2. Mohair | 236 |
13.2.1. Typy anatomiczne włókien | 236 |
13.2.2. Historia hodowli kozy angorskiej | 240 |
13.2.3. Chów kóz angorskich | 241 |
13.3. Kaszmir | 243 |
13.3.1. Charakterystyka wełny kaszmirskiej | 243 |
13.3.2. Hodowla kozy kaszmirskiej | 245 |
13.4. Kaszgora | 248 |
Literatura | 249 |
XIV SKÓRY KOZIE (Roman Niżnikowski) | 251 |
Literatura | 255 |
XV WYBRANE ZAGADNIENIA CYTOGENETYKI I GENETYKI MOLEKULARNEJ (Marek Świtoński) | 257 |
15.1. Wstęp | 257 |
15.2. Organizacja genomu | 258 |
15.2.1. Trzy poziomy badań | 258 |
15.2.2. Kariotyp | 258 |
15.2.3. Markerowa mapa genomu | 260 |
15.2.4. Sekwencja genomu jądrowego i mitochondrialnego | 262 |
15.2.5. Wykorzystanie polimorfizmu DNA w badaniach porównawczych | 263 |
15.3. Nieprawidłowości chromosomowe | 266 |
15.4. Podłoże genetyczne obojnactwa | 267 |
15.5. Polimorfizm genów i ich związek z cechami użytkowymi | 269 |
15.5.1. Wprowadzenie | 269 |
15.5.2. Polimorfizm genów białek mleka | 270 |
15.5.3. Polimorfizm genu białka prionowego i oporność na trzęsawkę | 274 |
15.6. Modyfikowanie genomu (transgeneza) | 275 |
Literatura | 277 |
XVI ZAGADNIENIA GENETYKI POPULACJI I GENETYKI ILOŚCIOWEJ W HODOWLI KÓZ (Tomasz Szwaczkowski) | 283 |
16.1. Modele dziedziczenia cech | 283 |
16.1.1. Wprowadzenie | 283 |
16.1.2. Modele dziedziczenia oparte na informacjach o znanych loci markerowych | 285 |
16.1.3. Poligeniczny model dziedziczenia | 289 |
16.1.4. Mieszany model dziedziczenia | 290 |
16.2. Zmienność cech determinowanych przez wiele genów | 292 |
16.2.1. Inbred i jego skutki | 292 |
16.2.2. Parametry genetyczne | 298 |
16.2.2.1. Komponenty zmienności fenotypowej | 298 |
16.2.2.2. Definicje parametrów genetycznych i metody oceny | 301 |
16.2.2.3. Parametry genetyczne cech użytkowości mlecznej | 305 |
16.2.2.4. Parametry genetyczne masy ciała | 307 |
16.2.2.5. Parametry genetyczne cech reprodukcyjnych | 309 |
16.2.2.6. Parametry genetyczne użytkowości wełnistej | 310 |
16.2.2.7. Parametry genetyczne cech pokroju | 311 |
16.3. Ocena potencjału genetycznego | 312 |
16.3.1. Podejście konwencjonalne | 312 |
16.3.2. Wartość genomowa | 314 |
16.4. Wybrane elementy pracy hodowlanej i ocena ich efektywności | 318 |
Literatura | 321 |
XVII PROGRAMY HODOWLANE DLA KÓZ MLECZNYCH (Emilia Bagnicka, Marek Łukaszewicz) | 325 |
17.1. Cele hodowlane | 325 |
17.2. Program hodowlany dla kóz mlecznych we Francji | 328 |
17.3. Program hodowlany dla kóz mlecznych w Hiszpanii | 335 |
17.4. Program hodowlany dla kóz mlecznych w Norwegii | 338 |
17.5. Program hodowlany dla kóz mlecznych w USA | 345 |
17.6. Program hodowlany dla kóz mlecznych w Kanadzie | 352 |
17.7. Hodowla kóz w Polsce | 355 |
Literatura | 360 |
XVIII ZACHOWANIE KÓZ (Sylwia Bielińska-Nowak, Jacek Antoni Wójtowski) | 365 |
18.1. Typy zachowań | 365 |
18.2. Hierarchia stadna i czynniki na nią wpływające | 367 |
18.3. Zachowanie płciowe | 368 |
18.4. Zachowanie kóz i koźląt w okresie okołoporodowym | 368 |
18.5. Zachowanie pastwiskowe | 370 |
18.6. Inne zachowania | 370 |
Literatura | 371 |
XIX PIELĘGNACJA KÓZ (Maria Kęszycka-Markiewicz, Jacek Antoni Wójtowski) | 373 |
19.1. Znakowanie | 373 |
19.2. Dekornizacja | 377 |
19.3. Usuwanie gruczołów piżmowych | 379 |
19.4. Kastracja | 379 |
19.5. Korekcja racic | 380 |
19.6. Pielęgnacja okrywy włosowej i skóry | 381 |
19.7. Inne zabiegi pielęgnacyjne | 382 |
Literatura | 382 |
XX BUDYNKI INWENTARSKIE I POMIESZCZENIA DLA KÓZ | |
(Sylwia Bielińska-Nowak, Maria Kêszycka-Markiewicz, Jacek Antoni Wójtowski) | 383 |
20.1. Koziarnia | 383 |
20.2. Wyposażenie budynku inwentarskiego | 389 |
20.3. Mikroklimat koziarni | 390 |
20.4. Wymagania dla poszczególnych grup technologicznych | 391 |
20.5. Pomieszczenia pomocnicze | 392 |
Literatura | 393 |
XXI CHOROBY KÓZ (Jarosław Kaba, Marcin Mickiewicz*) | 395 |
21.1. Profilaktyka w stadzie kóz | 395 |
21.1.1. Wprowadzenie | 395 |
21.1.2. Ocena stanu zdrowia kóz w stadzie | 396 |
21.1.3. Charakterystyka stanu zdrowia populacji kóz w Polsce | 398 |
21.1.4. Zasady zwalczania chorób u kóz | 405 |
21.2. Wybrane choroby zakaźne kóz | 419 |
21.2.1. Bruceloza | 419 |
21.2.2. Choroba Johnego | 420 |
21.2.3. Choroba niebieskiego języka | 421 |
21.2.4. Enterotoksemia beztlenowcowa | 423 |
21.2.5. Enzootyczne ronienie | 425 |
21.2.6. Enzootyczne zapalenie płuc | 426 |
21.2.7. Gorączka Q | 427 |
21.2.8. Gruźlica | 429 |
21.2.9. Listerioza | 429 |
21.2.10. Niesztowica | 430 |
21.2.11. Serowaciejące zapalenie węzłów chłonnych | 432 |
21.2.12. Tężec | 434 |
21.2.13. Wirusowe zapalenie stawów i mózgu kóz | 435 |
21.2.14. Zakażenie wirusem Schmallenberg | 439 |
21.2.15. Zakaźne zapalenie spojówek i rogówki | 440 |
21.2.16. Zapalenie wymienia | 441 |
21.3. Wybrane choroby pasożytnicze kóz | 443 |
21.3.1. Choroba motylicza i choroba motyliczkowa | 443 |
21.3.2. Inwazja kleszczy | 444 |
21.3.3. Kokcydioza | 445 |
21.3.4. Nużyca | 446 |
21.3.5. Robaczyca płuc | 447 |
21.3.6. Robaczyca żołądkowo-jelitowa | 449 |
21.3.7. Wągrzyca | 450 |
21.3.8. Wszołowica i wszawica | 451 |
21.4. Wybrane choroby wewnętrzne kóz | 452 |
21.4.1. Kamica moczowa | 452 |
21.4.2. Poliencefalomalacja | 453 |
21.4.3. Włókniste zwyrodnienie kości | 454 |
21.4.4. Wole | 455 |
Literatura | 456 |
INDEKS RZECZOWY | 467 |