Zarys chorób wewnętrznych dla studentów pielęgniarstwa

Zarys chorób wewnętrznych dla studentów pielęgniarstwa

1 ocena

Format:

ibuk

RODZAJ DOSTĘPU

 

Dostęp online przez myIBUK

WYBIERZ DŁUGOŚĆ DOSTĘPU

Cena początkowa:

Najniższa cena z 30 dni: 7,97 zł  


7,97

w tym VAT

TA KSIĄŻKA JEST W ABONAMENCIE

Już od 24,90 zł miesięcznie za 5 ebooków!

WYBIERZ SWÓJ ABONAMENT

Postępy we współczesnym pielęgniarstwie, coraz nowsza aparatura medyczno-diagnostyczna, oraz związane z tym zmiany roli i wynikających z niej zadań pielęgniarki w opiece nad człowiekiem zdrowym, zagrożonym chorobą oraz chorym, każą bezustannie aktualizować wiedzę niezbędną do wykonywania tego zawodu.
W podręczniku przedstawiono w nowoczesny sposób etiopatogenezę, przebieg kliniczny, diagnostykę i sposoby farmakoterapii chorób wewnętrznych w zakresie odpowiednim dla studentów pielęgniarstwa. Książkę opracowano z uwzględnieniem nowych wymagań programowych, zgodne z wytycznymi dotyczącymi kształcenia pielęgniarek w krajach Unii Europejskiej.


Rok wydania2005
Liczba stron768
KategoriaChoroby wewnętrzne
WydawcaPZWL Wydawnictwo Lekarskie
ISBN-13978-83-8930-960-0
Numer wydania1
Język publikacjipolski
Informacja o sprzedawcyePWN sp. z o.o.

Ciekawe propozycje

Spis treści

  Autorzy III
  Przedmowa VII
  
  Rozdział. Choroby układu krążenia     1
  
    1.1. Ogólna charakterystyka chorób układu krążenia. Teresa Widomska-Czekajska     1
  
    Przyczyny i czynniki ryzyka chorób układu krążenia     1
    Rozpoznawanie chorób układu krążenia     2
      Objawy chorób układu krążenia     3
      Podstawowe badania nieinwazyjne     5
      Specjalistyczne badania nieinwazyjne     6
      Specjalistyczne badania inwazyjne     7
  
    1.2. Choroba niedokrwienna serca – choroba wieńcowa. Teresa Widomska-Czekajska     8
  
    Czynniki ryzyka choroby niedokrwiennej serca i ich zwalczanie     9
    Postacie choroby wieńcowej     11
      Stabilna dusznica bolesna     12
      Ostre zespoły wieńcowe – niestabilna dusznica bolesna i zawał serca     14
      Pacjent po zawale serca     19
  
    1.3. Nadciśnienie tętnicze. Jerzy Przegaliński     21
  
    Znaczenie i metody pomiarów ciśnienia     21
    Epidemiologia nadciśnienia     22
    Czynniki ryzyka nadciśnienia tętniczego     23
    Rodzaje nadciśnienia     24
    Rozpoznanie     25
      Objawy nadciśnienia     25
      Badanie i diagnostyka w nadciśnieniu tętniczym     26
      Leczenie nadciśnienia tętniczego     27
  
    1.4. Zapalne i zwyrodnieniowe choroby serca. Andrzej Wysokiński     30
  
    Choroby zapalne serca     30
      Zapalenie wsierdzia     31
      Zapalenie mięśnia serca     32
      Zapalenie osierdzia     32
      Choroba reumatyczna     33
    Kardiomiopatie     34
  
    1.5. Wady serca. Andrzej Wysokiński     35
  
    Wady serca wrodzone     35
      Wady serca wrodzone bez przecieku     36
      Wady serca wrodzone z przeciekiem     38
    Wady serca nabyte     41
      Wady zastawki dwudzielnej     41
      Wady zastawki półksiężycowatej aorty     43
      Wady zastawki trójdzielnej     45
  
    1.6. Niewydolność serca – niewydolność krążenia. Teresa Widomska-Czekajska     46
  
    Przyczyny i podział niewydolności serca     46
    Mechanizmy i przebieg niewydolności serca     46
    Rozpoznanie niewydolności serca     48
    Niewydolność lewej komory     48
    Niewydolność prawej komory     49
    Leczenie przewlekłej niewydolności serca     50
    Obrzęk płuc     52
    Wstrząs kardiogenny     54
      Rozpoznanie i ocena przebiegu wstrząsu     55
      Leczenie     56
  
    1.7. Zaburzenia rytmu serca. Janusz Kudlicki     57
  
    Ogólna charakterystyka zaburzeń rytmu serca     57
    Objawy kliniczne     58
    Diagnostyka zaburzeń rytmu serca     59
    1. Zaburzenia wytwarzania bodźców elektrycznych     59
      Nadkomorowe zaburzenia rytmu serca     59
      Komorowe zaburzenia rytmu serca (KZR)     64
    2. Zaburzenia przewodzenia bodźców     68
      Bloki przedsionkowo-komorowe     68
      Bloki odnóg pęczka Hisa     69
  
    1.8. Elektroterapia – stymulatory, defibrylatory, ablacje. Bogdan Łakomski     72
  
    Leczenie elektrostymulacją stałą     72
      Interferencje elektromagnetyczne u osób ze stymulatorem serca     77
      Oddziaływanie innych urządzeń elektrycznych na stymulator serca     78
    Czasowa elektrostymulacja serca     79
      Sposób wprowadzenia elektrody i podłączenia stymulatora serca     80
    Wszczepialne kardiowertery-defibrylatory serca     80
      Funkcje kardiowertera-defibrylatora     81
    Badanie elektrofizjologiczne     81
    Ablacja prądem o częstotliwości radiowej     82
  
    1.9. Kardiogenne stany zagrożenia życia. Janusz Kudlicki     83
  
    Nagłe zatrzymanie krążenia (NZK)     84
    Ostre zespoły wieńcowe (OZW)     86
    Ostra niewydolność krążenia     88
      Obrzęk płuc i astma sercowa     89
      Wstrząs kardiogenny     89
      Ostra niewydolność prawej komory     90
    Zator tętnicy płucnej     90
    Przełom nadciśnieniowy     92
    Zespół MAS     92
    Powikłania leczenia     93
    Tamponada serca     93
  
    1.10. Rehabilitacja w chorobach układu krążenia. Jerzy Przegaliński     94
  
    Etapy rehabilitacji     94
      Pierwszy okres rehabilitacji (hospitalizacja)     94
      Drugi okres rehabilitacji (rekonwalescencja)     95
      Trzeci okres rehabilitacji     96
  
  Rozdział 2. Choroby układu oddechowego     99
  
    2.1. Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP). Jerzy Kozielski     99
    2.2. Zapalenia płuc. Robert Kieszko, Janusz Milanowski     106
  
    Zapalenia płuc     106
      Wstęp     106
      Mechanizmy obronne układu oddechowego     107
      Drogi zakażenia     107
      Epidemiologia     107
    Pozaszpitalne zapalenie płuc     108
      Etiologia     108
      Objawy kliniczne i radiologiczne     108
      Badania bakteriologiczne i serologiczne     109
      Wskazania do hospitalizacji. Stan kliniczny pacjenta     110
      Strategia leczenia zapaleń płuc     110
    Zapalenia płuc szpitalne     112
      Etiologia     113
      Czynniki ryzyka zapaleń szpitalnych     113
      Leczenie – strategia     113
      Profilaktyka szpitalnych zapaleń płuc     113
  
    2.3. Gruźlica. Jan Kuś     114
  
    Definicja     114
    Występowanie     114
    Czynnik przyczynowy     115
    Patogeneza     115
    Objawy     116
    Metody stosowane w rozpoznawaniu gruźlicy     117
      Badanie bakteriologiczne     117
      Badanie radiologiczne     117
      Odczyn tuberkulinowy     118
      Badanie histopatologiczne wycinków     118
    Gruźlica pierwotna     119
      Gruźlica prosówkowa     119
    Gruźlica popierwotna     119
      Gruźlica popierwotna płuc     120
    Gruźlica pozapłucna     120
      Gruźlica opłucnej     120
      Gruźlica węzłów chłonnych     120
      Gruźlica układu moczowego i narządów płciowych     121
      Gruźlica układu kostno-stawowego     121
      Gruźlicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu     121
    Leczenie gruźlicy     121
      Leki przeciwprątkowe     122
      Leczenie standardowe     123
    Zapobieganie gruźlicy     124
  
    2.4. Rak płuca. Elżbieta Chyczewska     125
  
    Wstęp     125
    Epidemiologia raka płuca     125
    Etiopatogeneza raka płuca     126
      Palenie papierosów     126
      Czynniki genetyczne     127
    Podział histologiczny raka     127
      Rak płaskonabłonkowy     129
      Rak drobnokomórkowy     129
      Gruczolakorak     129
      Rak wielokomórkowy     130
    Objawy kliniczne raka płuca     130
    Diagnostyka raka płuca     131
      Określenie stopnia zaawansowania raka płuca     134
      Klasyfikacja (staging) zaawansowania klinicznego raka płuca     135
    Leczenie raka płuca     135
      Zasady leczenia raka płuca     136
  
    2.5. Choroby śródmiąższowe płuc. Dariusz Ziora     137
  
    2.6. Choroby opłucnej. Dariusz Ziora     142
  
    2.7. Badania czynnościowe układu oddechowego. Jerzy Kozielski     149
  
    2.8. Bronchoskopia. Wojciech Naumnik, Elżbieta Chyczewska     155
  
    Rodzaje bronchoskopii, wskazania i przeciwwskazania do jej wykonania     155
      Rodzaje bronchoskopii     155
    Przygotowanie pacjenta do bronchoskopii, premedykacja i znieczulenie. Zasady bezpiecznej bronchofiberoskopii     159
      Premedykacja i znieczulenie     159
      Bezpieczeństwo pacjenta     160
    Powikłania bronchofiberoskopii     161
      Zagrażające życiu     161
      Nie zagrażające życiu     161
    Metody diagnostyczne przy użyciu bronchofiberoskopii     162
      Pobieranie wycinków     162
      Pobieranie materiału szczoteczką     162
      Przezoskrzelowa biopsja płuca (transbronchial biopsy – TBB)     162
      Przezoskrzelowa aspiracyjna biopsja igłowa (transbronchial needle aspiration – TBNA)     163
      Płukanie oskrzelowo-pęcherzykowe (bronchoalveolar lavage – BAL)     163
  
    2.9. Diagnostyka radiologiczna chorób płuc. Iwona Bestry     164
  
      Radiologia cyfrowa     167
      Prześwietlenie (skopia)     170
      Tomografia tradycyjna     170
      Tomografia komputerowa (TK, CT)     171
      Spiralna tomografia komputerowa (sTK, sCT)     172
      Tomografia komputerowa o wysokiej rozdzielczości (TKWR, HRCT)     173
      Bronchografia     173
      Ultrasonografia (USG)     173
      Rezonans magnetyczny (MR)     175
      Badania angiograficzne     176
      Scyntygrafia     176
  
    2.10. Palenie papierosów – problem społeczny. Dorota Górecka     177
  
    Rozpoznanie choroby tytoniowej     180
    Leczenie uzależnienia od tytoniu     182
  
  Rozdział 3. Choroby przewodu pokarmowego     185
  
    3.1. Choroby przełyku. Andrzej Dąbrowski     185
  
    Choroba refluksowa     185
      Objawy     185
      Rozpoznanie     186
      Leczenie     186
      Rokowanie     187
    Zaburzenia motoryki przełyku     187
      Objawy     189
      Badania obrazowe     189
      Inne badania     190
      Endoskopia     190
      Leczenie     190
      Rokowanie     191
    Inne choroby przełyku     191
      Choroby infekcyjne przełyku (grzybicze, wirusowe i bakteryjne)     191
      Polekowe uszkodzenie przełyku     191
      Nadżerkowe zapalenie przełyku     191
      Zmiany w przełyku     192
  
      3.1.1. Nowotwory przełyku. Grażyna Jurkowska     192
      Epidemiologia i czynniki etiologiczne raka przełyku     192
      Obraz makroskopowy     193
      Obraz kliniczny raka przełyku     193
      Rozpoznanie oraz ocena stadium zaawansowania raka przełyku     193
      Leczenie raka przełyku     194
      Rokowanie     195
  
    3.2. Choroby żołądka i dwunastnicy. Andrzej Dąbrowski     195
  
    Zapalenie błony śluzowej żołądka     195
    Choroba wrzodowa     197
    Rokowanie     198
    Krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego     199
    Dyspepsja czynnościowa     200
  
      3.2.1. Nowotwory żołądka. Grażyna Jurkowska     201
      Rak żołądka     201
  
    3.3. Choroby jelit. Jan W. Długosz     205
  
    Kliniczne zespoły upośledzonego wchłaniania     205
      Ogólnoustrojowe skutki ZUW     206
    Celiakia (choroba trzewna)     206
    Nieswoista choroba zapalna jelit     208
      Wrzodziejące zapalenie jelita grubego     211
      Choroba Crohna     214
  
    3.4. Zespół jelita nadwrażliwego. Barbara Skrzydło-Radomańska     216
  
    Epidemiologia     217
    Kryteria diagnostyczne     217
    Etiologia i patogeneza     218
    Rozpoznawanie i diagnostyka różnicowa     220
    Leczenie     221
      Dieta     221
      Czynniki psychologiczne     222
      Farmakoterapia     222
  
    3.5. Nowotwory jelita grubego. Grażyna Jurkowska     224
  
    Patogeneza     224
    Zmiany genetyczne w RJG     225
    Czynniki ryzyka RJG     225
    Obraz morfologiczny, lokalizacja i rozprzestrzenianie RJG     226
    Obraz kliniczny i rozpoznanie     226
    Ocena stopnia zaawansowania RJG     227
    Badania przesiewowe     227
    Leczenie raka jelita grubego     228
    Rokowanie     229
  
    3.6. Choroby trzustki     229
    
      3.6.1. Ostre zapalenie trzustki. Grażyna Jurkowska     229
      Etiologia i patogeneza OZT     230
      Obraz kliniczny     231
      Rozpoznanie OZT     231
      Ocena ciężkości OZT     232
      Leczenie     232
      Powikłania OZT     233
  
      3.6.2. Przewlekłe zapalenie trzustki. Grażyna Jurkowska     234
      Etiologia i patogeneza     234
      Obraz kliniczny     235
      Rozpoznanie     236
      Leczenie     237
      Rokowanie     238
  
      3.6.3. Rak trzustki. Grażyna Jurkowska     238
      Epidemiologia raka trzustki     239
      Patogeneza i czynniki ryzyka     239
      Obraz kliniczny     240
      Rozpoznanie i ocena zaawansowania raka trzustki     240
      Leczenie raka trzustki     242
      Rokowanie     242
  
    3.7. Gastroenterologiczna endoskopia. Marian Smoczyński     243
  
    Endoskopia górnego odcinka przewodu pokarmowego     243
      Uwagi techniczne i dodatkowe wyposażenie do badań diagnostycznych     243
      Endoskopowe metody specjalne     243
      Wskazania diagnostyczne do endoskopii górnego odcinka przewodu pokarmowego     244
      Zabiegowa endoskopia górnego odcinka przewodu pokarmowego     246
    Endoskopia jelita cienkiego (enteroskopia)     248
      Endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna (ECPW)     248
      Endoskopowe leczenie chorób dróg żółciowych     250
      Endoskopowe leczenie schorzeń trzustki     251
    Kolonoskopia     253
      Wprowadzenie     253
      Wskazania     253
  
  Rozdział 4. Choroby watroby i dróg żółciowych     257
  
    4.1. Budowa i funkcja wątroby w organizmie ludzkim. Beata Kasztelan-Szczerbińska     257
  
    Anatomia wątroby     257
    Obraz mikroskopowy wątroby     258
    Funkcje wątroby     258
  
    4.2. Autoimmunologiczne zapalenie wątroby. Jadwiga Daniluk     259
  
    Definicja     259
    Etiopatogeneza     259
    Objawy kliniczne     260
    Rozpoznanie     260
    Leczenie     263
  
    4.3. Cholestatyczne choroby wątroby. Marek Hartleb     263
  
    Wstęp     263
    Sekrecja żółci     266
    Objawy kliniczne cholestazy     266
    Diagnostyka laboratoryjna i histopatologiczna cholestazy     267
    Wybrane choroby cholestatyczne wątroby     267
      Cholestaza ciężarnych     267
      Zaburzenia rozwojowe wewnątrzwątrobowych dróg żółciowych     268
      Pierwotna marskość żółciowa     269
      Pierwotne stwardniające zapalenie przewodów żółciowych     271
      Mukowiscydoza     272
    
    4.4. Choroba Wilsona. Hemochromatoza. Cezary Tomasz Łozowski     272
  
    Choroba Wilsona (zwyrodnienie wątrobowo-soczewkowe)     272
    Hemochromatoza     274
  
    4.5. Alkoholowa choroba wątroby (ALD). Jadwiga Daniluk     277
  
    Metabolizm alkoholu     278
    Patomechanizm ALD     280
    Przebieg kliniczny ALD     282
    Leczenie ALD     283
  
    4.6. Marskość wątroby. Tomasz Mach     284
  
    Powikłania marskości wątroby     291
  
    4.7. Zmiany ogniskowe w wątrobie. Piotr Małkowski, Marek Pacholczyk     296
  
    Wstęp     296
    Nowotwory złośliwe     297
      Guzy pierwotne     297
      Przerzuty do wątroby     298
    Zmiany łagodne     299
  
    4.8. Przeszczepienie wątroby. Marek Pacholczyk, Beata Łągiewska, Piotr Małkowski     300
  
    Wstęp     300
    Wskazania do przeszczepienia wątroby     300
    Ocena stopnia zaawansowania niewydolności wątroby     300
    Przeciwwskazania do przeszczepienia wątroby     301
    Kwalifikacja biorcy wątroby     301
    Kwalifikacja narządu do przeszczepienia     302
    Operacja przeszczepienia wątroby     303
    Leki immunosupresyjne     304
    Powikłania     304
    Wyniki     305
  
    4.9. Choroby układu żółciowego. Maria Słomka     305
  
    Anatomia i fizjologia dróg żółciowych     306
      Anatomia dróg żółciowych     306
      Skład i wydzielanie żółci     306
    Kamica żółciowa     307
      Etiopatogeneza kamicy     307
      Objawy kliniczne     309
      Rozpoznanie kamicy żółciowej     309
      Rozpoznanie różnicowe     310
      Powikłania kamicy     310
      Leczenie     310
    Ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego     311
    Przewlekłe zapalenie pęcherzyka żółciowego     312
    Nowotwory złośliwe pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych     313
  
  Rozdział 5. Choroby krwi i układu krwiotworzenia. Anna Dmoszyńska, Maria Soroka-Wojtaszko     315
  
    5.1. Podstawy krwiotworzenia     315
  
    5.2. Choroby krwinek czerwonych. Maria Soroka-Wojtaszko, Anna Dmoszyńska     317
  
    Badania układu czerwonokrwinkowego     317
      Wskaźniki czerwonokrwinkowe     317
    Niedokrwistości     318
    Niedokrwistość z niedoboru żelaza     320
      Niedokrwistość z niedoboru witaminy B12 i kwasu foliowego     323
    Niedokrwistości hemolityczne     327
      Niedokrwistość aplastyczna     328
      Niedokrwistość w przebiegu chorób przewlekłych     330
  
    5.3. Choroby krwinek białych     332
      
      5.3.1. Neutropenia. Maria Cioch     332
      
        5.3.1.1. Ostre białaczki. Maria Cioch     333
        Etiopatogeneza     334
        Podział ostrych białaczek     335
        Obraz kliniczny     336
        Badania diagnostyczne     336
        Leczenie     337
      
        5.3.1.2. Przewlekłe białaczki. Joanna Góra-Tybor, Tadeusz Robak     338
        Przewlekła białaczka limfatyczna     338
        Przewlekła białaczka szpikowa     339
  
        5.3.1.3. Przeszczepianie macierzystych komórek krwiotwórczych. Maria Cioch     341
        Wskazania     341
        Procedura przeszczepowa     342
        Powikłania     342
        Nowe metody transplantacji komórek krwiotwórczych     344
  
        5.3.1.4. Ziarnica złośliwa (chłoniak Hodgkina). Joanna Góra-Tybor, Tadeusz Robak     344
        Etiologia i objawy kliniczne     344
        Badania laboratoryjne i ocena zaawansowania klinicznego choroby     345
        Leczenie i rokowania:     345
  
        5.3.1.5. Nieziarnicze chłoniaki złośliwe. Joanna Góra-Tybor, Tadeusz Robak     346
        Etiopatogeneza     346
        Klasyfikacja NHL     347
        Objawy kliniczne, badania laboratoryjne i ocena zaawansowania klinicznego     348
        Leczenie i rokowanie     348
  
        5.3.1.6. Szpiczak mnogi. Joanna Góra-Tybor, Tadeusz Robak     350
        Objawy     350
        Badania laboratoryjne     351
        Leczenie i rokowanie     352
  
      5.3.2. Przewlekłe choroby mieloproliferacyjne. Anna Dmoszyńska     352
  
        5.3.2.1. Czerwienica prawdziwa     352
        Występowanie i etiopatogeneza     352
        Objawy kliniczne     354
        Rozpoznanie i różnicowanie     354
        Leczenie     355
  
        5.3.2.2. Nadpłytkowość pierwotna     355
        Występowanie i etiopatogeneza     355
        Objawy kliniczne     356
        Rozpoznanie i różnicowanie     357
        Leczenie     358
  
        5.3.2.3. Samoistne zwłóknienie szpiku     358
        Występowanie i etiopatogeneza     358
        Objawy kliniczne     359
        Rozpoznanie i różnicowanie     360
        Leczenie     360
  
    5.4. Zespoły mielodysplastyczne. Maria Cioch     360
  
    Epidemiologia     361
    Diagnostyka     361
    Podział zespołów mielodysplastycznych     361
    Rokowanie     362
    Leczenie     362
  
    5.5. Zaburzenia krzepnięcia krwi     363
  
      5.5.1. Podstawowe wiadomości z fizjologii hemostazy. Bożena Sokołowska     363
      Hemostaza pierwotna     364
      Hemostaza osoczowa     365
      Fibrynoliza     365
      Endogenne inhibitory krzepnięcia krwi     366
      Podstawowe testy diagnostyczne hemostazy pierwotnej i osoczowej     367
    
      5.5.2. Skazy krwotoczne. Maria Podolak-Dawidziak, Donata Urbaniak-Kujda     368
      Wprowadzenie     368
  
      5.5.2.1. Skazy krwotoczne osoczowe     370
      Wrodzone skazy krwotoczne osoczowe     370
      Choroba von Willebranda     372
  
      5.5.2.2. Nabyte zaburzenia krzepnięcia     373
      Choroby wątroby     373
      Mocznica     374
      Krwawienie w przebiegu leczenia doustnymi antykoagulantami     375
      Rozsiane krzepnięcie śródnaczyniowe     375
      Nabyte inhibitory czynników krzepnięcia     377
      Nabyta choroba von Willebranda     378
      Nabyte niedobory jednego czynnika krzepnięcia     378
  
      5.5.2.3. Skazy naczyniowe     378
      Skazy naczyniowe wrodzone     378
      Nabyte skazy naczyniowe     379
  
      5.5.2.4. Skazy krwotoczne małopłytkowe     379
      Skazy małopłytkowe wrodzone     380
      Krwotoczne skazy małopłytkowe nabyte     382
      Inne małopłytkowe skazy krwotoczne     384
      Małopłytkowość spowodowana nieprawidłowym gromadzeniem lub niszczeniem płytek krwi w śledzionie     385
  
      5.5.2.5. Skazy zakrzepowe – trombofilie. Bożena Sokołowska     385
      Diagnostyka trombofilii     387
      Leczenie     387
  
  Rozdział 6. Choroby układu moczowego     389
  
    6.1. Anatomia i fizjologia nerek. Michał Myśliwiec     389
  
    6.2. Diagnostyka i podział chorób nerek. Michał Myśliwiec     394
  
    Objawy kliniczne     394
    Badania laboratoryjne     394
    Obrazowe metody badania nerek     397
    Podział chorób nerek     399
  
    6.3. Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej i równowagi kwasowo-zasadowej. Beata Naumnik, Michał Myśliwiec     399
  
    Gospodarka sodowa i wodna     399
    Hiponatremia     400
    Hipernatremia     401
    Hipokaliemia     402
    Hiperkaliemia     403
    Kwasica metaboliczna     404
  
    6.4. Ostra niewydolność nerek. Michał Myśliwiec     405
  
    Podział ONN     405
    Patogeneza ostrej niewydolności nerek     405
    Rozpoznawanie ONN     409
    Klinika ONN     410
    Zapobieganie ONN     410
    Leczenie ONN     411
    Schemat postępowania w miąższowej ONN     411
  
    6.5. Kłębuszkowe zapalenia nerek (glomerulopatie). Michał Myśliwiec, Jolanta Małyszko     412
  
    Pierwotne kłębuszkowe zapalenia nerek     412
    Wtórne kłębuszkowe zapalenia nerek     413
    Ostre poinfekcyjne kłębuszkowe zapalenie nerek     413
    Podostre (gwałtownie postępujące) KZN     413
    Przewlekłe kłębuszkowe zapalenia nerek     414
      Submikroskopowe kłębuszkowe zapalenie nerek     414
      Ogniskowe segmentowe szkliwiejące kłębuszkowe zapalenie nerek     415
      Rozplemowo-mezangialne kłębuszkowe zapalenie nerek     415
      Nefropatia IgA     415
      Błoniaste kłębuszkowe zapalenie nerek     416
      Błoniasto-rozplemowe kłębuszkowe zapalenie nerek     416
  
    6.6. Choroby tkanki śródmiąższowej nerek. Michał Myśliwiec     417
  
    Śródmiąższowe zapalenia nerek (ŚZN)     417
      Ostre śródmiąższowe zapalenia nerek (OŚZN)     418
      Przewlekłe śródmiąższowe zapalenie nerek (PŚZN)     418
      Wady cewkowe     420
  
    6.7. Zakażenia układu moczowego. Michał Myśliwiec, Jacek Małyszko     421
  
    Bezobjawowa bakteriuria     422
    Zapalenie pęcherza moczowego (cystitis)     423
    Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek (OOZN)     423
    Przewlekłe odmiedniczkowe zapalenie nerek (pyelonephritis chronica)     424
    Powikłane ZUM     424
    Nawracające ZUM     424
    Zasady postępowania u chorych z cewnikiem założonym do pęcherza „na stałe”     425
  
    6.8. Nefropatia zaporowa. Jacek Małyszko     425
  
    6.9. Kamica moczowa. Michał Myśliwiec, Szymon Brzósko     426
  
    Definicja i występowanie     426
    Patofizjologia     427
    Obraz kliniczny     427
    Diagnostyka obrazowa     428
    Leczenie napadu kolki nerkowej     428
    Diagnostyka przyczyn i rodzaju kamicy     429
    Zapobieganie nawrotom     430
  
    6.10. Nowotwory nerek i układu moczowego. Michał Myśliwiec     431
  
    Rak nerki (carcinoma renis)     431
    Różnicowanie     432
    Rak miedniczki nerkowej     433
    Rak pęcherza moczowego     433
    Rak gruczołu krokowego     434
  
    6.11. Nefropatia cukrzycowa. Jolanta Małyszko, Maria Mazerska     434
  
    Definicja     434
    Przyczyny i patomechanizm     434
  
    6.12. Nadciśnienie tętnicze a nerki. Michał Myśliwiec, Jolanta Małyszko     436
  
    Nerka jako sprawca nadciśnienia     437
      Nadciśnienie naczyniowo-nerkowe     437
      Nadciśnienie miąższowo-nerkowe     437
    Nerka jako ofiara nadciśnienia – nefropatia nadciśnieniowa     438
  
    6.13. Genetycznie uwarunkowane choroby nerek. Maria Mazerska     439
  
    Zwyrodnienie wielotorbielowate nerek typu dziecięcego     440
    Nerka gąbczasta     440
    Wrodzona kamica nerkowa (cystynuria)     440
    Wrodzone kłębuszkowe zapalenia nerek     440
    Choroba Fabry’ego (angiokeratoma corporis diffusum)     441
    Wrodzone nieprawidłowości anatomiczne nerek     441
  
    6.14. Nerkowe powikłania ciąży. Jolanta Małyszko     441
  
    Nadciśnienie tętnicze w ciąży     442
    Inne powikłania nerkowe w czasie ciąży     443
      Zakażenia układu moczowego     443
      Ostra niewydolność nerek     444
  
    6.15. Starzenie się organizmu a nerki. Michał Myśliwiec     444
  
    6.16. Przewlekła niewydolność nerek. Michał Myśliwiec, Jolanta Małyszko     447
  
    Diagnostyka     448
    Leczenie PNN     450
  
    6.17. Hemodializa. Marek Kalinowski     452
  
    Wskazania do hemodializy     452
    Organizacja stacji dializ     453
    Technika hemodializy     453
    Powikłania hemodializy     454
  
    6.18. Dializa otrzewnowa. Jolanta Małyszko     455
  
    Definicja     455
  
    6.19. Transplantacja nerki. Jacek Małyszko, Michał Myśliwiec     458
    
    Technika transplantacji     458
    Zasady leczenia immunosupresyjnego po przeszczepieniu nerki     459
  
    6.20. Dawkowanie leków w niewydolności nerek. Michał Myśliwiec     460
  
    Rola nerek w farmakoterapii     460
    Dawkowanie leków w niewydolności nerek     461
  
  Rozdział 7. Choroby gruczołów wydzielania wewnętrznego i choroby metaboliczne     463
  
  Wstęp     463
  
    7.1. Choroby podwzgórza i przysadki. Wojciech Zgliczyński     464
  
    Anatomia układu podwzgórzowo-przysadkowego     464
    Czynność układu podwzgórzowo-przysadkowego     465
    Choroby układu podwzgórzowo-przysadkowego     465
      Gruczolaki przysadki     466
      Akromegalia     469
      Choroba Cushinga     470
      Gruczolaki wydzielające hormony glikoproteinowe     471
      Udar przysadki     472
  
    7.2. Choroby nadnerczy. Małgorzata Szelachowska     473
  
    Choroby kory nadnerczy     473
      Regulacja czynności wydzielniczej kory nadnerczy – oś podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowa     473
      Nadczynność kory nadnerczy     474
      Niedoczynność kory nadnerczy     480
      Wtórna niedoczynność kory nadnerczy     481
    Choroby rdzenia nadnerczy     483
      Nadczynność rdzenia nadnerczy     483
      Niedoczynność rdzenia nadnerczy     484
    Guzy nadnerczy typu incydentaloma     484
  
    7.3. Choroby tarczycy. Wiesław Zarzycki     485
  
    Uwagi ogólne – podstawowe wiadomości z anatomii i fizjologii gruczołu tarczowego     485
    Podział chorób tarczycy     486
    Nadczynność i niedoczynność tarczycy     486
      Nadczynność tarczycy     486
      Niedoczynność tarczycy     487
    Diagnostyka laboratoryjna, obrazowa i patomorfologiczna chorób tarczycy     489
    Najważniejsze choroby tarczycy przebiegające z nadczynnością     490
      Choroba Gravesa-Basedowa     490
      Wole guzkowe nadczynne     491
      Przełom tarczycowy     492
    Zapalenia tarczycy     492
      Zapalenia ropne     493
      Podostre zapalenie tarczycy – choroba de Quervaina     493
      Przewlekłe limfocytarne zapalenie tarczycy – choroba Hashimoto     493
      Wole Riedla     494
    Wole miąższowe obojętne     495
    Wole guzkowe obojętne     495
    Rak tarczycy     496
    Wpływ niektórych leków na tarczycę     497
      Wpływ amiodaronu na tarczycę     497
      Wpływ interferonu alfa na tarczycę     498
    Nadczynność i niedoczynność tarczycy w ciąży     498
  
    7.4. Choroby przytarczyc. Maria Górska     498
  
    Regulacja metabolizmu wapnia     498
    Pierwotna nadczynność przytarczyc     501
      Wtórna nadczynność przytarczyc     502
      Trzeciorzędowa nadczynność przytarczyc     503
    Niedoczynność przytarczyc     503
      Rzekoma niedoczynność przytarczyc     504
  
    7.5. Zespoły zaburzeń wielu gruczołów wewnątrzwydzielniczych. Maria Górska     505
  
    Zespoły mnogiej gruczolakowatości wewnątrzwydzielniczej     505
    Autoimmunologiczne zespoły niedoczynności wielogruczołowej     507
  
    7.6. Zaburzenia funkcji gonad. Sławomir Wołczyński     507
  
    Pierwotna niewydolność gonad     508
      Jajnik     508
      Zespół Turnera     508
      Zespół Sweyera     509
      Dysgenezja jajników o innej etiopatogenezie     509
      Wtórna niewydolność jajników     509
      Jądro     510
    Wtórne zaburzenia funkcji gonad     511
      Niewydolność podwzgórzowo-przysadkowa     511
      Zaburzenia funkcji gonad spowodowane hiperprolaktynemią     512
  
    7.7. Cukrzyca. Małgorzata Szelachowska     514
  
    Definicja     514
    Klasyfikacja cukrzycy     515
    Patogeneza     515
      Patogeneza cukrzycy typu 1     515
      Patogeneza cukrzycy typu 2     515
    Kryteria rozpoznania cukrzycy     516
    Kryteria wykonania badań przesiewowych w kierunku cukrzycy     518
    Powikłania cukrzycy     518
    Wartości docelowe w leczeniu cukrzycy     518
    Leczenie cukrzycy     519
      Leczenie niefarmakologiczne     519
      Doustne leki przeciwcukrzycowe stosowane w cukrzycy typu 2     521
      Insulinoterapia     522
    Hipoglikemia     525
  
      7.7.1. Powikłania cukrzycy. Maria Górska     526
      Ostre powikłania cukrzycy     526
        Kwasica ketonowa i śpiączka hiperosmolarna     526
      Przewlekłe powikłania cukrzycy     528
  
  Rozdział 8. Choroby reumatyczne     533
  
    8.1. Epidemiologia chorób reumatycznych. Maria Majdan     533
  
    8.2. Badania diagnostyczne w chorobach reumatycznych. Jacek Szechiński     534
  
      Wywiad chorobowy (anamneza)     535
      Badania fizykalne (przedmiotowe)     535
      Badania laboratoryjne     537
      Badania obrazowe     537
  
    8.3. Choroby układu ruchu. Jacek Szechiński     540
  
      8.3.1. Zapalenia stawów z zajęciem stawów kręgosłupa     540
      Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK)     542
      Łuszczycowe zapalenie stawów (ŁZS)     542
      Zespół Reitera. Reaktywne zapalenia stawów     543
      Spondyloartropatie towarzyszące zapalnym chorobom jelit     543
      Spondyloartropatia niezróżnicowana     544
  
      8.3.2. Choroby stawów związane z infekcją. Jacek Szechiński     544
      Bakteryjne zapalenie stawów     544
      Choroba z Lyme     546
      Gruźlica kostno-stawowa     546
      Grzybica (zmiany w układzie kostno-stawowym w przebiegu infekcji grzybiczej)     547
      Wybrane infekcje wirusowe     547
      Gorączka reumatyczna     548
  
      8.3.3. Choroba zwyrodnieniowa stawów. Jacek Szechiński     549
  
      8.3.4. Zapalenia stawów wywołane przez kryształy. Jacek Szechiński     552
      Dna     552
      Dna rzekoma (chondrokalcynoza)     553
  
      8.3.5. Zespoły bólowe układu ruchu. Leszek Szczepański     553
      Cechy kliniczne bólu jako ważne wskazówki diagnostyczne     554
  
      8.3.6. Reumatyzm tkanek miękkich. Leszek Szczepański     561
      Wielomiejscowe zespoły bólowe pochodzące z tkanek miękkich     561
      Miejscowe zespoły bólowe pochodzące z tkanek miękkich     562
  
      8.3.7. Osteoporoza. Leszek Szczepański     563
      Diagnostyka osteoporozy. Osteodensytometria     564
      Biochemiczne markery przemian kostnych     565
      Czynniki ryzyka     566
      Zapobieganie     566
      Leczenie     567
  
    8.4. Układowe choroby tkanki łącznej. Maria Majdan     568
    Uwagi wstępne     568
  
      8.4.1. Reumatoidalne zapalenie stawów. Jacek Szechiński     569
  
      8.4.2.Toczeń układowy trzewny. Maria Majdan     572
      Ciąża u pacjentek chorych na toczeń     576
  
      8.4.3. Zespół antyfosfolipidowy. Maria Majdan     576
  
      8.4.4. Twardzina układowa. Maria Majdan     578
  
      8.4.5. Zapalenie wielomięśniowe i zapalenie skórno-mięśniowe. Maria Majdan     580
  
      8.4.6. Zespół Sjögrena. Maria Majdan     582
  
      8.4.7. Mieszana choroba tkanki łącznej. Maria Majdan     584
  
      8.4.8. Zespoły nakładania. Jacek Szechiński     586
  
      8.4.9. Układowe zapalenia naczyń. Maria Majdan     587
  
    8.5. Fizjoterapia i rehabilitacja w chorobach układu ruchu. Witold Rongies     590
  
    Rys historyczny rehabilitacji     590
    Charakterystyka współczesnej rehabilitacji     592
    Podział rehabilitacji     593
      Podsumowanie     595
  
  Rozdział 9. Choroby alergiczne     597
  
    9.1. Patomechanizm chorób alergicznych. Anna Bodzenta-Łukaszyk     597
  
    9.2. Diagnostyka chorób alergicznych. Jerzy Kruszewski     599
  
    Ogólne zasady diagnostyki chorób alergicznych     599
    Testy skórne     600
      Punktowe testy skórne     600
      Testy śródskórne     603
      Naskórkowe testy płatkowe     603
      Oznaczanie całkowitych i alergenowo swoistych IgE w surowicy     604
  
    9.3. Leczenie chorób alergicznych. Jerzy Kruszewski     605
  
    Ograniczanie narażenia na alergen     605
      Zalecenia mające na celu zmniejszenie prawdopodobieństwa wystąpienia choroby alergicznej     605
      Zalecenia ograniczania narażenia na alergeny wziewne w profilaktyce wtórnej chorób alergicznych     606
    Immunoterapia alergenowa     606
    Farmakoterapia chorób alergicznych     607
      Adrenalina     608
      Beta-mimetyki     608
      Alfa-mimetyki     608
      Leki przeciwcholinergiczne     608
      Leki przeciwhistaminowe     609
      Leki stabilizujące komórki tuczne     609
      Metyloksantyny     609
      Leki przeciwleukotrienowe     609
      Glikokortykosteroidy     610
      Leki immunomodulujące     610
  
    9.4. Kliniczne postacie chorób alergicznych     611
    
      9.4.1. Anafilaksja, wstrząs anafilaktyczny. Jerzy Kruszewski     611
      Przyczyny     612
        Patogeneza     613
        Obraz kliniczny     614
        Leczenie wstrząsu anafilaktycznego     615
      
      9.4.2. Obrzęk naczynioruchowy Quinckego. Jerzy Kruszewski     617
  
      9.4.3. Alergiczny nieżyt nosa. Anna Bodzenta-Łukaszyk     619
        Występowanie     619
        Patogeneza ANN     619
        Diagnostyka     620
        Leczenie     620
    
      9.4.4. Astma. Iwona Rzymowska-Grzelewska     621
        Występowanie     622
        Patogeneza astmy     622
        Czynniki ryzyka i genetyczna predyspozycja do rozwoju astmy     622
        Podział astmy i diagnostyka     623
        Badania czynnościowe płuc     623
        Diagnostyka alergologiczna     623
        Stopnie ciężkości astmy     624
        Leczenie     625
        Szczególne postaci astmy     625
  
      9.4.5. Alergia na leki. Marek Jutel     626
        Czynniki ryzyka     626
        Mechanizmy alergii na leki     627
        Objawy     627
        Reakcje anafilaktyczne     627
        Diagnostyka alergii na leki     628
        Zapobieganie i leczenie     629
  
      9.4.6. Alergia na jad owadów. Anna Bodzenta-Łukaszyk     629
        Epidemiologia     629
        Patogeneza     630
        Obraz kliniczny i diagnostyka     630
        Leczenie     630
  
      9.4.7. Choroby alergiczne skóry. Iwona Rzymowska-Grzelewska     630
        Pokrzywka     630
        Atopowe zapalenie skóry     632
  
      9.4.8. Alergia zawodowa. Marek Jutel     633
        Postacie kliniczne w alergii zawodowej     633
  
  Rozdział 10. Choroby zakźne i niedoborów immunologicznych     637
  
    10.1. Zakażenie HIV – epidemiologia. Anna Boroń-Kaczmarska     637
  
    Przebieg kliniczny zakażenia HIV. Magdalena Leszczyszyn-Pynka     639
  
    Diagnostyka zakażenia HIV. Anita Wnuk     643
      Markery diagnostyczne zakażenia wirusem HIV     643
      Techniki wykrywające obecność wirusa     646
      Podsumowanie     647
    Leczenie antyretrowirusowe. Dorota Bander     647
  
    10.2. Wirusowe zapalenia wątroby. Janusz Cianciara     651
  
    Wirusowe zapalenie wątroby typu A     652
      Drogi zakażenia     652
      Sytuacja epidemiczna zakażeń HAV w Polsce     652
      Diagnostyka zakażenia HAV     653
      Przebieg kliniczny     653
    Wirusowe zapalenie wątroby typu B     654
      Sytuacja epidemiczna zakażenia HBV w Polsce     655
      Drogi zakażenia HBV     656
      Diagnostyka zakażenia HBV     656
      Ostre wirusowe zapalenie wątroby typu B     657
      Nadostre zapalenie wątroby (hepatitis fulminans)     657
      Nosicielstwo HBsAg     657
      Przewlekłe zapalenie wątroby typu B (PZW B)     657
      Marskość wątroby i pierwotny rak wątrobowokomórkowy     658
      Choroby pozawątrobowe związane z zakażeniem HBV     658
    Wirusowe zapalenie wątroby typu C     659
      Genotypy HCV     659
      Sytuacja epidemiologiczna na świecie i w Polsce     659
      Drogi zakażenia     659
      Diagnostyka zakażenia HCV     660
      Ostre wirusowe zapalenie wątroby typu C (WZW C)     660
      Przewlekłe zapalenie wątroby typu C (PZW C)     661
      Marskość wątroby i pierwotny rak wątrobowokomórkowy     661
      Objawy pozawątrobowe związane z zakażeniem HCV     662
  
    10.3. Leczenie wirusowych zapaleń wątroby. Janusz Cianciara     664
  
    Leczenie ostrego wirusowego zapalenia wątroby typu A, B i C     664
    Leczenie przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby typu B i typu C     665
      Leczenie przewlekłego zapalenia wątroby typu B (PZW B)     666
      Leczenie chorych z marskością pozapalną wątroby (HBsAg+)     667
      Leczenie przewlekłego zapalenia wątroby typu C (PZW C)     668
      Leczenie marskości wątroby związanej z zakażeniem HCV     670
      Objawy uboczne związane z leczeniem IFN alfa i rybawiryną     670
  
    10.4. Profilaktyka zakażeń wirusami hepatotropowymi. Małgorzata Pawłowska, Waldemar Halota     673
  
    Profilaktyka zakażeń HAV     673
    Profilaktyka zakażeń HBV     674
      Profilaktyka poekspozycyjna     675
    Profilaktyka zakażeń HCV     676
    Zapobieganie zawodowym zakażeniom pracowników ochrony zdrowia     676
  
    10.5. Inne choroby zakaźne     678
  
    Posocznica jako przykład zespołu ogólnoustrojowej reakcji zapalnej (SIRS). Patryk Smoliński, Andrzej Gładysz     678
  
    Biegunki zakaźne. Marcin Czarnecki, Andrzej Gładysz     680
      Diagnostyka i leczenie     683
    Egzotoksemie. Aleksandra Szymczak, Andrzej Gładysz     683
      Tężec     684
      Zatrucie jadem kiełbasianym (botulizm)     684
      Błonica     685
    Choroby wysypkowe. Katarzyna Fleischer, Andrzej Gładysz     686
    Zakażenia EBV. Mononukleoza zakaźna. Sylwia Serafińska, Andrzej Gładysz     686
    Cytomegalia. Monika Pazgan-Simon, Andrzej Gładysz     690
    Choroby zakaźne – nowe zagrożenia. Sylwia Serafińska, Andrzej Gładysz     691
      Gorączki krwotoczne     692
      Wirus zachodniego Nilu     692
      Ptasia grypa     692
    Zakażenia zakładowe. Weronika Rymer, Andrzej Gładysz     693
      Definicje     693
      Epidemiologia     693
      Etiologia     694
      Źródło i drogi szerzenia się zakażeń     695
      Kliniczne postacie zakażeń zakładowych     695
      Zapobieganie zakażeniom zakładowym     695
  
  Rozdział 11. Choroby pasożytnicze - parazytozy     697
  
    11.1. Część ogólna. Danuta Prokopowicz     697
  
    11.2. Część szczegółowa     698
      11.2.1. Balantidioza – szparkoszyca. Danuta Prokopowicz     698
      11.2.2. Filariozy. Danuta Prokopowicz, Magdalena A. Rogalska     699
      11.2.3. Giardioza. Danuta Prokopowicz, Magdalena A. Rogalska     700
      11.2.4. Glistnica – askarioza. Danuta Prokopowicz     701
      11.2.5. Izosporoza. Danuta Prokopowicz     702
      11.2.6. Kapilarioza jelitowa. Danuta Prokopowicz     703
      11.2.7. Kryptosporydioza. Danuta Prokopowicz     703
      11.2.8. Leiszmaniozy. Danuta Prokopowicz     704
      11.2.9. Motylica wątrobowa – fascjoloza. Danuta Prokopowicz     705
      11.2.10. Owsica. Danuta Prokopowicz     705
      11.2.11. Pełzakowica. Danuta Prokopowicz, Magdalena A. Rogalska     706
      11.2.12. Rzęsistkowica. Danuta Prokopowicz     707
      11.2.13. Schistosomatozy. Danuta Prokopowicz     708
      11.2.14. Świerzb. Danuta Prokopowicz     709
      11.2.15. Tasiemczyce. Danuta Prokopowicz, Magdalena A. Rogalska     709
      11.2.16. Tęgoryjcowatość dwunastnicy. Danuta Prokopowicz     710
      11.2.17. Toksoplazmoza. Danuta Prokopowicz, Magdalena A. Rogalska     711
      11.2.8. Trypanosomozy. Danuta Prokopowicz     712
      11.2.19. Węgorczyca. Danuta Prokopowicz     713
      11.2.20. Włosogłówczyca. Danuta Prokopowicz     714
      11.2.21. Włośnica. Danuta Prokopowicz, Magdalena A. Rogalska     714
      11.2.22. Wszawica. Danuta Prokopowicz     715
      11.2.23. Zimnica – malaria. Danuta Prokopowicz, Magdalena A. Rogalska     716
  
  Rozdział 12. Ostre zatrucia. Janusz Pach     719
  
  Podstawowe pojęcia z zakresu toksykologii     719
  Organizacja leczenia ostrych zatruć w Polsce     721
  Zasady rozpoznawania ostrych zatruć     723
  Ogólne zasady postępowania w ostrych zatruciach     725
  Ważniejsze zabiegi ratownicze stosowane w ostrych zatruciach     726
    Płukanie żołądka     727
    Odtrutki nieswoiste     728
  Zatrucia lekami     729
    Leki nasenne, uspokajające i przeciwlękowe     729
      Pochodne kwasu barbiturowego (barbiturany)     729
      Pochodne benzodiazepiny     729
    Leki neuroleptyczne     731
    Leki przeciwdepresyjne     732
    Leki nasercowe     733
    Blokery kanału wapniowego     734
    Niesteroidowe leki przeciwzapalne, leki przeciwbólowe     734
    Leki psychostymulujące     738
    Narkotyki     738
  Alkohole     740
  Rozpuszczalniki organiczne     741
  Środki czyszczące do użytku domowego     744
    Środki dezynfekujące     745
    Środki do mycia naczyń     745
  Gazy duszące     745
    Tlenek węgla (CO)     745
    Cyjanowodór (kwas pruski) i cyjanki     748
  Gazy drażniące     749
    Chlor     749
    Fluor     749
    Fosgen     750
  Substancje żrące (kwasy, zasady)     750
  Metale ciężkie i ich sole     751
    Ołów     751
    Czteroetylek ołowiu     751
    Rtęć     752
    Kadm     753
    Tal     754
  Insektycydy (środki owadobójcze)     755
    Insektycydy fosforoorganiczne     755
  Grzyby trujące     756
  Trucizny pochodzenia roślinnego     760
    Rośliny doniczkowe     760
    Pokrzyk wilcza jagoda (wilcza jagoda)     761
    Lulek czarny (lulek jadowity, szalej czarny)     762
    Bieluń dziędzierzawa     762
    Konwalia majowa     763
    Cis pospolity     764
    Wawrzynek wilczełyko     764
    Dziki bez czarny     764
    Rącznik pospolity (Ricinus communis L.)     765
  Jady zwierzęce     766
    Zatrucia spowodowane przez owady     766
    Zatrucia spowodowane ukąszeniem żmii zygzakowatej     766
RozwińZwiń