Książka stanowi opis lokalnej społeczności potomków Polaków przymusowo przesiedlonych w 1936 roku z terenów Ukraińskiej SSR do północnego Kazachstanu. Polscy spiecpieresieleńcy po upadku ZSRR, w sytuacji braku efektywnych działań polskich elit politycznych, podjęli różnorodne próby repatriacji w ramach nie tylko polskiego, lecz głównie rosyjskiego i niemieckiego systemu powrotu. Nie znając współczesnej odmiany kultury i języka, repatrianci po przybyciu do Polski są często rozpoznawani jako „obcy”, doświadczają odrzucenia i naznaczenia przez „swoich”. Generuje to silne poczucie zagrożenia podstawowych zasad tożsamości, identyfikacji narodowej, wymusza podjęcie różnorodnych strategii obronnych.

Problem „błędnego rozpoznania” i odrzucenia nie ogranicza się jedynie do sytuacji z przełomu XX i XXI wieku na terenach byłego ZSRR oraz Europy Środkowej i Wschodniej, ale jest wspólny dla wielu odległych w czasie i przestrzeni prób powrotu (koreańskich zainichi, czeskich exulantów, niemieckich późnych przesiedlonych). Okazuje się, że repatriacja to nie tylko rządowy system przesiedleń, lecz trudny w istocie proces akceptacji przez grupę własną, to starcie z realiami polityki państwa macierzystego wobec własnej diaspory. Podobieństwo zagrożeń i strategii obronnych repatriantów, wielomilionowa skala i szeroki zakres geograficzny samego procesu dają autorowi podstawy do twierdzenia o odrębności socjologii powrotu do grupy własnej na tle innych kierunków migracyjnych.

*********

Never at Home. The Sociology of Returns to the Own Group After the Fall of the USSR on the Example of the Polish Community in Kazakhstan Settling Down in Russia, Germany and Poland Within Governmental Repatriation Systems

The book describes the local community of the descendants of the Poles who, in 1936, were forced to relocate from the Ukrainian SSR to Northern Kazakhstan. After the fall of the USSR, when the Polish political elites did not take effective steps, the so-called Polish spiecpieresieleńcy made various attempts to repatriate not only within the Polish, but also Russian and German repatriation systems. The multimillion scale and the wide geographical range of the process itself give the author grounds for claiming that the sociology of returns to the own group against the background of other migration directions was clearly distinct.

*********

Robert Wyszyński – doktor socjologii. Jego zainteresowania naukowe obejmują przede wszystkim kreowanie elementów kultury narodowej i pamięci zbiorowej oraz odrodzenie narodowe na terenach byłego ZSRR. Jako pierwszy polski badacz dotarł już w latach 80. XX wieku do wiosek polskich spiecpieresieleńców w Kazachstanie. Skupiając się na przemianach tożsamości społecznej jednostki powracającej do grupy własnej, eksplorował nie tylko środowisko repatriantów, lecz także tzw. studentów polonijnych. W ramach wielu wypraw terenowych badał procesy narodowotwórcze w społecznościach rodowych na Syberii (Buriacja, Jakucja), a także konstruktywistyczne działania elit politycznych na Białorusi. Podejście akademickie łączy z perspektywą socjologii publicznej (m.in. organizował Związek Repatriantów, był dyrektorem Instytutu Kresowego).

• systemy repatriacji
• repatriacja społeczności kazachstańskich Polaków
• repatriation of The Poles from Kazakhstan
• repatriation systems
• Procesualna Teoria Tożsamości IPT
• Identity Process Theory IPT
• polityka państwa wobec własnej mniejszości
• Kin-states Policies
• spiecpieresieleńcy