Kołchoźnicy. Antropologiczne studium tożsamości wsi białoruskiej przełomu XX i XXI wieku

Kołchoźnicy. Antropologiczne studium tożsamości wsi białoruskiej przełomu XX i XXI wieku

3 oceny

Format:

ibuk

Przedmiotem książki nie jest ani sowietyzacja wsi białoruskiej, ani tez specyfikacja poskomunistycznej mentalności - choć można ją uważać za pracę sowietologiczną. „Kołchoźnicy” to analiza antropologiczna, dekonstruująca potoczny stereotyp kołchozu jako instytucji nieodłącznej od fenomenu homo sovieticus. Daje ona wgląd w długie trwanie konstytutywnych dla tożsamości współczesnych kołchoźników tradycyjnych kategorii kognitywnych i aksjologicznych, jakie przetrwały XX-wieczne paroksyzmy destrukcji: kolektywizację, ateizację, wojnę i Zagładę.
Autorka „Kołchoźników” nie opisuje białoruskiej wsi z perspektywy gabinetowej. Jej interpretacja jest plonem kilkunastu lat badań terenowych, prowadzonych we wsiach chłopskich i okolicach szlacheckich na zachodniej i wschodniej Białorusi. W efekcie powstał złożony i zróżnicowany zbiorowy autoportret ich mieszkańców, rekonstruowany z perspektywy wnętrza badanej kultury, w dialogu z rozmówcami. Celem antropologicznych dociekać autorki jest bowiem zrozumienie, kim są białoruscy kołchoźnicy we własnych oczach.
Rdzeń wizerunku własnego kołchoźników, wpisanego w ich narrację tożsamościową, to zrealizowany dzięki pracy na ziemi sakralny wzór dobrego gospodarza. Ich wspólnotowa tożsamość jest zaś wypadkową funkcjonujących w zbiorowej wyobraźni stereotypów pana i Żyda - dwóch historycznych i symbolicznych partnerów społecznych tradycyjnego chłopa. Zbiorowa tożsamość wsi białoruskiej w jej dzisiejszym wariancie kołchoźniczym okazuje się chłopską tożsamością postpańszczyźnianą, która nosi w sobie ślady dawnej stanowej struktury społecznej i jest nierozerwalnie związana ze światopoglądem mitycznym. Pozostając obojętna na nowoczesne projekty ideologiczne i polityczne, zachowując wymiar uniwersalistyczny, skoncentrowany wokół relacji człowieka z sacrum.


Rok wydania2012
Liczba stron858
KategoriaPublikacje darmowe
WydawcaWydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
ISBN-13978-83-231-2922-6
Język publikacjipolski
Informacja o sprzedawcyePWN sp. z o.o.

Ciekawe propozycje

Spis treści

  Wykaz skrótów /    13
  Podziękowania /    15
  Wprowadzenie. Etnograf w kołchozie, czyli uwagi o temacie, terenie i metodzie /    19
  
  Część I. W kołchozie
  
  Rozdział 1. „Bez kołchoza życia nie ma”. Narracja o końcu i początku jako mit założycielski /    41
  „Jak żyć bez kołchozu?” W stronę zbiorowej tożsamości kołchoźników /    41
  Pamięć kolektywizacji, czyli gospodarze wobec końca świata.
  Casus zachodniobiałoruski /    52
  Pamięć kolektywizacji, czyli gospodarze wobec dwukrotnego końca świata. Casus wschodniobiałoruski /    77
  
  Rozdział 2. „Kołchoz musi być”. Długie trwanie wzoru feudalnego /    103
  „Trudno żyć, ale przywykszy”. Kołchoz oswojony /    103
  „Szto zrobisz, tak treba musi”. Chłopski fatalizm i etos przetrwania /    122
  Między ludzkim a kołchoźnym. Kołchozowa symbioza /    131
  Kołchoźnik między panem, wójtem i plebanem. Kołchozowy feudalizm /    156
  
  Część II. Kołchoźnik i pan
  
  Rozdział 3. Chamy versus pany. Odrębność grupowa jako fundament tożsamości /    191
  Chłop i pan przed kołchozem i w kołchozie, czyli o współczesnej pańszczyźnie /    191
  Stereotyp chama w relacji do pana, czyli mit o pochodzeniu po raz pierwszy /    210
  Szlachetna szlachta i proste mużyki. Casus grodzieński /    222
  „Mużyk je mużykom”, czyli w stronę opozycji człowiek : nieczłowiek. Casus poleski /    237
  Stereotyp prostej mowy, czyli o konstruowaniu odrębności. Casus Grodzieński /    246
  
  Rozdział 4. Chamy i pany. Między strukturą a communitas /    273
  Cham i szlachcic jako kategorie statyczne i dynamiczne /    273
  Nie ma abla bez kaina, czyli mit o pochodzeniu po raz drugi /    284
  Chłopsko-pańska symbioza, alias mużyki-kołchoźniki i szlachta-kołchoźniki. Neutralizowanie odrębności /    308
  
  Rozdział 5. Proste robocze ludzie. Praca na ziemi jako wartość konstytutywna dla tożsamości /    327
  Praca na ziemi jako domena współdziałania człowieka i boga. Od wartości podstawowych do tożsamości zbiorowej /    327
  Zapracowany naród między męką a modlitwą, czyli mit o pochodzeniu po raz trzeci /    360
  Czarnarabocze ludzie, czyli o kołchoźniczym poczuciu krzywdy /    384
  Trudolubiwe ludzie, czyli o kołchoźniczym poczuciu godności /    396
  Chłop sam sobie panem, czyli wzór dobrego gospodarza przed kołchozem i w kołchozie /    418
  
  Część III. Kołchoźnik i Żyd
  
  Rozdział 6. Chłopi versus Żydzi. Odrębność grupowa jako fundament tożsamości /    439
  W chłopsko-pańsko-żydowskim trójkącie, czyli opowieść o porządku świata /    439
  Żyd ambiwalentny, czyli kołchoźnicy wobec stereotypu Żyda /    455
  Wieś i miasto przed kołchozem i w kołchozie, czyli wokół współczesnego Żyda /     477
  
  Rozdział 7. Chłopi i Żydzi. Między strukturą a communitas /    489
  Chłopsko-żydowskie sąsiedztwo, czyli między odróżnorodnieniem a rekonstytuowaniem odrębności /    489
  Pamięć zagłady po raz pierwszy, czyli kołchoźnicy wobec końca świata /    518
  Pamięć zagłady po raz drugi, czyli pytanie o porządek świata /    545
  
  Część IV. Wobec Boga
  
  Rozdział 8. Chrześcijanie i Żydzi. Znaczący inni jako współtwórcy tożsamości /    583
  Chrześcijanie versus Żydzi, czyli wokół legend o krwi /    583
  Chrześcijanie i Żydzi, czyli ludzie, którzy wierzą w boga. Neutralizowanie odrębności /    604
  Mit babelski, czyli Żydzi i chrześcijanie w systemie klasyfikacyjnym wiar-nacji. Casus grodzieński /    620
  Rozdział 9. Ludzie chrzczone. Krzyż jako rdzeń tożsamości kołchoźników /    651
  Chrześcijanie versus niechrzczeńcy, czyli kołchoźnicy jako ludzie chrzczone /    651
  „Trzeba chrzcić”, czyli bóg bez cerkwi i chrzest bez religii. Casus wschodniobiałoruski /    657
  Znak krzyża jako rdzeń tożsamości kołchoźników. Casus wschodniobiałoruski /    671
  Znak krzyża jako rdzeń tożsamości kołchoźników. Casus grodzieński /    681
  
  Rozdział 10. Ludzie chrześcijanie. Wiara w boga jako wartość konstytutywna dla tożsamości /    689
  Ludzie chrześcijanie, czyli polaki i ruskie między wspólnotą a odrębnością. Casus grodzieński /    689
  Mużyk-chrześcijanin jako ochrzczony Żyd, czyli mit o pochodzeniu po raz czwarty /    703
  Pamięć ateizacji: od zamknięcia do otwarcia wiary. Kołchoźnicy wobec destrukcji i rekonstrukcji wartości podstawowych /    717
  
  Zakończenie. Etnograf w gabinecie, czyli uwagi o tożsamości wsi białoruskiej przełomu XX i XXI wieku /    759
  Rozmówcy /    765
  Bibliografia /    785
  Wykaz ilustracji /    809
  Summary. Kolkhozniks. An anthropological study of the Identity of belarusian villagers at the turn of the 20th and 21th centuries /    813
  Indeks osobowy /    827
RozwińZwiń