Działaczki i działacze oświatowi w Królestwie Polskim u progu niepodległości

Prezentowany słownik biograficzny jest poświęcony działaczkom i działaczom oświatowym, którzy w Królestwie Polskim uczestniczyli w ruchu społecznym związanym z szeroko rozumianą oświatą. Przełom XIX i XX w. charakteryzowały przeobrażenia natury politycznej i społecznej, a także oświatowej, sprzyjające budowaniu tożsamości narodowej mieszkańców tego zaboru. Był to okres tworzenia ruchu obywatelskiego, w którym brali udział przedstawiciele różnych narodowości, orientacji politycznych, wyznań, zawodów, osoby w różnym wieku i miejscu zamieszkania. Mimo istniejących ograniczeń politycznych działacze kulturalno-oświatowi odgrywali kluczową rolę w zachowaniu i rozwijaniu polskiej toż- samości, kultury i języka.
Słownik zawiera biogramy 676 osób, opracowanych na podstawie bogatej literatury przed- miotu oraz polskich i zagranicznych źródeł archiwalnych. Jest wartościowym opracowaniem ukazującym wysiłek społeczeństwa zaboru rosyjskiego walczącego o prawo do samostanowienia i redukowania opóźnień cywilizacyjnych. Z pewnością zainteresuje przedstawicieli nauk humanistycznych i społecznych oraz reprezentantów lokalnych środowisk zaangażowanych w pracę kulturalno-oświatową na rzecz budowania wspólnoty kulturowej.
Z opinii prof. dr. hab. Andrzeja Meissnera
Niniejszy słownik przedstawia osoby powszechnie znane – polityków, twórców kultury, uczonych – ukazując ich często mniej znaną działalność na rzecz nowoczesnej edukacji i upowszechniania nauki. Prezentuje także grono społeczników działających w lokalnych wspólnotach, budujących z dala od centrów instytucje oświaty i kultury, inspirujących wartościowe lokalne przedsięwzięcia. Są to kwestie istotne nie tylko z punktu widzenia regionalnego, ale także ogólnonarodowego dziedzictwa. […] W biogramach zachowano właściwe proporcje między stopniem szczegółowości i skrupulatnością informacji a uniknięciem pułapki popadnięcia w prymat detaliczności. […] Biogramy, napisane w sposób zwięzły i klarowny, oparte zostały na solidnej i wszechstronnej analizie źródeł i literatury. Wielką zaletą pracy jest wykorzystanie bardzo szerokiej bazy źródeł rękopiśmiennych różnego typu – źródeł instytucjonalnych, memuarystyki, epistolografii. […] Pozwoliło to na przygotowanie przemyślanego, obszernego i bogatego treściowo opracowania. […] Wartościowe są zestawienia źródeł drukowanych i opracowań w zestawieniach bibliograficznych uzupełniających główną część każdego biogramu. W efekcie słownik nabiera charakteru opracowania bio-bibliograficznego, przygotowanego według aktualnych standardów dla tego rodzaju publikacji.
Z recenzji dr. hab. Janusza R. Budzińskiego, prof. AP

• nowoczesność
• edukacja
• niepodległość
• biografistyka