POLECAMY
Autor:
Wydawca:
Format:
epub, mobi, pdf, ibuk
Książka stanowi pierwszą całościową próbę opisania polityki władz Księstwa Warszawskiego (1807–1815) wobec Żydów. Było to państwo na granicy epok, między światem feudalnym a XIX-wiecznym marzeniem o postępie. Wprowadzało mechanizmy nowoczesnego zarządzania, ale dawne wyobrażenia i postawy społeczne pozostawały ogromnie żywe. To napięcie między nowymi regulacjami a starymi przyzwyczajeniami jest przedmiotem książki.
Praca opiera się na szerokiej bazie źródłowej, przeprowadzonej w archiwach 11 polskich miast. Uwzględnia akty prawne i ministerialną korespondencję, dokumenty wytworzone na niższych szczeblach administracji, źródła sejmowe, broszury publicystyczne, pamietniki, prasę i materiały gmin żydowskich. Przeanalizowano zarówno toczącą się debatę, jak i treść przyjętych regulacji, a także codzienną praktykę
administracyjną, ukazując dynamikę polityki wobec Żydów.
Dotychczasowe badania nad polityką Księstwa Warszawskiego wobec ludności żydowskiej z reguły prowadziły do wniosków jednorodnych. Wcześniejsi autorzy trafnie ustalili, że władze tego państwa pod wieloma względami tworzyły szczególne utrudnienia dla Żydów i postulat równouprawnienia był daleki od realizacji. Celem niniejszej pracy było wyjście poza tę konstatację oraz ustalenie złożonych uwarunkowań i wymiarów tejże polityki. [...] Co ciekawe, jedynym obszarem, w którym można mówić o szerszej implementacji nowoczesnych zasad, była administracja Księstwa. Podjęte po raz pierwszy badania nad procedurami administracyjnymi i sposobem rozstrzygania spraw żydowskich interesantów w tym państwie dowodzą, że w wielu indywidualnych przypadkach traktowano Żydów – i ich petycje – w zgodzie z ogólnymi zasadami. Jednolitość procedur, połączona z objęciem wyznawców judaizmu generalną kategorią „suplikanta”, stanowiła istotną zmianę jakościową. (Z Zakończenia)
Mocną stroną omawianej pracy jest też jej baza źródłowa. [...] lista przebadanych archiwów i bibliotek jest więcej niż zadowalająca. Jako że byłem recenzentem rozprawy doktorskiej, która stała się podstawą niniejszej książki, mogłem też prześledzić to, jak zmieniła się podstawa źródłowa między dysertacją a obecną wersją. Tutaj również wyrażam najwyższe uznanie dla Autorki za bardzo cenne uzupełnienie źródeł i doskonałe zintegrowanie nowych odkryć źródłowych z tekstem monografii. [...] Lista wykorzystanych publikacji jest imponująco długa, wielojęzyczna, a co jeszcze bardziej godne uznania – Autorka nie tylko je cytuje, ale dowodzi rzeczywistego przegryzienia się przez te teksty i włączenia ich w aktywnie używany zakres wiedzy, cytuje je aprobatywnie i polemicznie, wchodzi z nimi w dyskusje. To było bardzo widoczne już w dysertacji doktorskiej, a w przedstawionym mi do oceny maszynopisie jest jeszcze lepsze. [...] Muszę tu podkreślić, że Autorka wykonała świetną pracę, wydobywając historię żydowskich kobiet okresu Księstwa Warszawskiego ze źródeł, które konsekwentnie tę historię przemilczają. W tym sensie dr Aleksandra Oniszczuk wykorzystała najlepsze wzorce genderowego czytania źródeł historycznych. (Z recenzji wydawniczej prof. dr. hab. Marcina Wodzińskiego)
*********
Under the Pressure of Modernity. The Authorities of the Duchy of Warsaw and the Jews
The book is the first attempt at a comprehensive description of the policy pursued by the authorities of the Duchy of Warsaw (1807–1815) towards the Jews. The Duchy was a state straddling two eras, torn between the feudal world and the 19th century’s dreams of progress. It introduced mechanism of modern management, but the old ideas and social attitudes were still very much alive. It is this tension between new regulation and old habits that is the subject of this book.
Referring to a broad selection of sources, this work analyses the ongoing debates the adopted regulations as well as the everyday administrative practice, thus portraying the dynamic of the Duchy’s Jewish policy.
*********
Dr Aleksandra Oniszczuk (ORCID 0000-0001-5562-9058) – adiunkt na Wydziale Historii Uniwersytetu Warszawskiego. Ukończyła historię, prawo, a także wrocławskie Studium Kultury i Języków Żydowskich. Te trzy obszary zainteresowań łączy w swych badaniach – zajmuje się dziejami XIX wieku, ze szczególnym uwzględnieniem historii Żydów oraz państwa i prawa.
Rok wydania | 2021 |
---|---|
Liczba stron | 462 |
Kategoria | Wiek XIX |
Wydawca | Uniwersytet Warszawski |
ISBN-13 | 978-83-235-5398-4 |
Numer wydania | 1 |
Język publikacji | polski |
Informacja o sprzedawcy | ePWN sp. z o.o. |
POLECAMY
Ciekawe propozycje
Spis treści
Podziękowania | 9 |
Wstęp 11 | |
Stan badań | 17 |
Źródła | 26 |
Problemy badawcze i struktura pracy | 30 |
Modernizacja i nowoczesność – możliwości | |
interpretacyjne | 36 |
Uwagi dotyczące zapisu cytowanych źródeł | 41 |
Rozdział 1. Państwo, jego władze i mechanizmy działania 42 | |
1.1. Zarys historii Księstwa Warszawskiego | 42 |
1.2. Władze Księstwa Warszawskiego – czyli kto? | 46 |
1.2.1. Władze centralne | 48 |
1.2.1.1. Komisja Rządząca i dyrektoriat | 48 |
1.2.1.2. Monarcha | 48 |
1.2.1.3. Rada Ministrów, Rada Stanu i | |
rezydenci | 49 |
1.2.1.4. Władze centralne w okresie | |
przejściowym (1813–1815) | 52 |
1.2.2. Władze departamentowe, powiatowe i miejskie | |
53 | |
1.2.3. Krytyka administracji | 55 |
1.2.4. Środowisko władzy | 57 |
1.3. Procedury administracyjne | 65 |
1.3.1. Sposób rozstrzygania spraw żydowskich | |
interesantów – procedury uniwersalne czy | |
szczególne? | 72 |
1.3.1.1. Dbałość o legalność działań | 72 |
1.3.1.2. Przypadki pozytywnego rozstrzygania | |
spraw żydowskich | 85 |
1.4. Kahał jako quasi-państwowy organ | |
administracyjny | 87 |
Rozdział 2. Prawa obywatelskie i polityczne oraz program „cywilizowania” 106 | |
2.1. Uwagi wstępne | 106 |
2.2. Wzory polityki żydowskiej z innych porządków | |
prawnych | 107 |
2.3. Polityka wobec ogółu mieszkańców w Księstwie | |
Warszawskim | 125 |
2.4. Polityka wobec Żydów w Księstwie Warszawskim | 127 |
2.5. Koncepcja „cywilizowania” Żydów – diagnoza | |
sytuacji, zakładany rezultat, proponowane środki | 134 |
2.5.1. Plan całościowego uregulowania sytuacji | |
prawnej Żydów | 143 |
2.5.2. „Cywilizowanie” przez edukację | 151 |
2.5.3. „Cywilizowanie” przez „urządzenia | |
policyjne” | 162 |
2.5.4. „Cywilizowanie” przez służbę w oddziałach | |
zbrojnych | 167 |
2.6. Reakcje Żydów na zawieszenie praw obywatelskich | |
i politycznych | 178 |
2.7. Podsumowanie. Kwestia intencji członków | |
najwyższych władz | 187 |
Rozdział 3. Podatki i inne daniny 192 | |
3.1. Uwagi wstępne | 192 |
3.2. Wzory polityki żydowskiej z innych porządków | |
prawnych | 194 |
3.3. Podatki i inne daniny o charakterze powszechnym | |
w Księstwie Warszawskim | 203 |
3.4. Podatki i inne daniny pobierane w Księstwie | |
Warszawskim tylko od Żydów | 214 |
3.4.1. Stan prawny i faktyczny do 1809 r. | 216 |
3.4.2. Zmiany od 1809 r. | 217 |
3.5. Procedura opłacania danin publicznych | 226 |
3.6. Egzekucja danin publicznych | 234 |
3.7. Podsumowanie | 239 |
Rozdział 4. Miejsce zamieszkania i nabywanie nieruchomości 250 | |
4.1. Uwagi wstępne | 250 |
4.2. Wzory polityki żydowskiej z innych porządków | |
prawnych | 251 |
4.3. Polityka wobec ogółu mieszkańców w Księstwie | |
Warszawskim | 263 |
4.4. Polityka wobec Żydów w Księstwie Warszawskim | 264 |
4.4.1. Podział Warszawy na dwie strefy | 265 |
4.4.1.1. Sprawdzian istniejących przepisów: | |
indywidualne prośby Żydów | 276 |
4.4.1.2. Projekt utworzenia dzielnicy | |
żydowskiej w Warszawie | 280 |
4.4.2. Podziały przestrzeni miejskiej poza | |
Warszawą | 283 |
4.4.2.1. Lublin: sprawa Wolfa Dresdnera jako | |
sprawdzian przepisów | 284 |
4.4.2.2. Wschowa | 288 |
4.4.2.3. Kraków i Kazimierz | 290 |
4.4.2.4. Płock | 293 |
4.4.2.5. Inne miasta | 296 |
4.4.3. Nabywanie nieruchomości | 304 |
4.5. Czy dawne przywileje de non tolerandis Judaeis | |
obowiązywały w Księstwie? | 317 |
4.6. Podsumowanie. Jaki był cel ograniczeń? | 328 |
Rozdział 5. Sfera zawodowa 339 | |
5.1. Wzory polityki żydowskiej z innych porządków | |
prawnych | 339 |
5.2. Polityka wobec ogółu mieszkańców w Księstwie | |
Warszawskim | 351 |
5.3. Polityka wobec Żydów w Księstwie Warszawskim | 357 |
5.3.1. Żydzi wykonujący profesje „użyteczne” z | |
punktu widzenia państwa | 362 |
5.3.2. Żydzi wykonujący profesje zwalczane przez | |
państwo | 379 |
5.4. Osiedlanie się cudzoziemców wyznania | |
mojżeszowego | 385 |
5.5. Podsumowanie. Pytanie o rolę Żydów w gospodarce | |
Księstwa | 387 |
Zakończenie | 396 |
Wykaz skrótów | 412 |
Bibliografia | 414 |
Aneks | 436 |
Summary | 446 |
Indeks osobowy | 450 |
Spis wykresów, tabel i ilustracji | 460 |