Można spróbować ująć liberaturę jako taki rodzaj literatury, w którym jej medialność jest świadomie eksplorowana przez artystę, używana do kreowania sensów dzieła. Wyznaczniki liberatury dają się sprowadzić do jednej cechy, (potencjalnie) realizowanej na poszczególnych poziomach dzieła (od typografii po całą książkę), co sprawnie pozwoliła też ująć kategoria interfejsu, która okazuje się coraz bardziej użyteczna. Sam termin zmusza do spoglądania na świat literatury jako czarno-biały, jakby nie było w nim odcieni szarości. Można mówić o liberackości jako cesze, którą potencjalnie mają dzieła z obszaru sztuki słowa, co pozwalałoby zauważyć gradacyjność tego aspektu, porównywać ze sobą różne utwory, nie wyłącznie zaś opatrywać je etykietkami. Choć liberackie bywają dzieła od antyku po współczesność, to właśnie przełom XX i XXI w., aktualny kształt kultury (z jej uwikłaniem w nowomedialność) wykreowały nad wyraz podatny grunt, na którym liberackie ziarno mogło zostać zasiane: był to idealny moment na narodziny takiej teorii. Książka jest próbą przyjrzenia się, czym jest liberatura, zastanowienia się, kto pierwszy podejmował tematy i rozważania teoretyczne odnośnie aspektów dzieł literackich, takich jak forma, tworzywo literatury czy książka. Poszukuje się w niej odpowiedzi na pytanie: dlaczego liberacki, niedominujący sposób traktowania materialności, fizyczności literackich artefaktów, namysłu nie tylko nad kwestią języka, lecz i kształtem tekstu, powrócił w 1999 r.


Rok wydania2015
Liczba stron416
KategoriaPublikacje darmowe
WydawcaWydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
ISBN-13978-83-7969-836-3
Numer wydania1
Informacja o sprzedawcyePWN sp. z o.o.

INNE EBOOKI AUTORA

Ciekawe propozycje

Spis treści

  Podziękowania     11
  Wstęp     13
  Nowa teoria?     13
  Struktura relacji z poszukiwań liberackości     16
  Zaledwie otwarta dyskusja i liberacka przyjemność tekstu     19
  
  CZĘŚĆ I: DEFINIOWANIE LIBERATURY. OD LIBERATURY DO LIBERACKOŚCI     21
  1. W poszukiwaniu teorii i definicji     23
  1.1. LiBeratura – antidotum na śmierć literatury?     23
  1.2. (Dziś już zdystansowany) ojciec, czyli liberatura według Zenona Fajfera     25
  1.3. (Niepoważny) „przyszywany” wujek, czyli liberatura według Radosława Nowakowskiego     35
  1.4. (Uczona) matka, czyli liberatura według Katarzyny Bazarnik     45
  1.5. Raczej „liberackość” albo o medialnie uwikłanej sztuce słowa i książkowych interfejsach (hipoteza badawcza)     57
  2. O szerzeniu (i odbiorze) teorii i praktyki     65
  2.1. Dyskurs in progress     65
  2.2. Naukowe rozmowy nie tylko w kuluarach     67
  2.3. Liberatura w Polsce i na świecie     69
  
  CZĘŚĆ II: SZUKANIE LIBERATURY. LIBERACKOŚĆ MIĘDZY MEDIAMI     75
  
  I. LIBERATURA A LITERATURA WIZUALNA     77
  1. Liberatura a poezja wizualna     77
  1.1. O oczywiście (?) wizualnej liberaturze i twórczości spod znaku Mallarmégoi Apollinaire’a     77
  1.2. Liberat Stéphane Mallarmé     80
  1.3. Literatura wizualna i literatura uksiążkowiona     84
  1.4. Dlaczego nie Apollinaire, czyli czemu liberaci nie lubią kaligramów     86
  1.5. O liberaturze i konwencji z innej perspektywy, czyli o totalnej sztuce słowa w kontekście dawnej poezji wizualnej     91
  1.6. Adam Nieradzki – siedemnastowieczny liberat     95
  1.7. Liberatura – poezja wizualna – literatura wizualna – literatura intermedialna     99
  2. Liberatura a poezja konkretna     101
  2.1. Nie-konkretna kawiarnia liberacka, czyli szkic sytuacyjny zamiast wstępu     101
  2.2. O tym, co kluczowe w (problematycznej) definicji poezji konkretnej     108
  2.3. Redukcja contra rozszerzenie, czyli co liberat zrobiłby z jabłkiem     110
  2.4. Znów żywe: uwolnione i uprzestrzennione słowa liberatów i konkretystów     117
  2.5. Liberackie play-activity i konkretna interaktywna ergodyczność – ciąg dalszy podobieństw teoretycznych     120
  2.6. W walce o teorię sztuki słowa zdolną opisać zastaną rzeczywistość literacką     122
  2.7. Znacząc konkretne formy (nie)książki i totalne tomy liberackie     124
  2.8. Idealna liberatura konkretna     126
  3. Liberatura a komiks     131
  3.1. Podobieństwa widoczne gołym okiem     131
  3.2. O opowiadaniu słowem i/czy obrazem, czyli o narracyjnych powinowactwach     133
  3.3. Kolejne kwestie sporne: nobilitująca(?) pansemantyczność i (nie)szablonowy bohater elitarnej(?) liberatury     135
  3.4. „Myślenie stroną” i „myślenie książką”, czyli kilka słów o metakadrze     137
  3.5. Na manowcach autopromocji lub o zamkniętych kręgach wtajemniczonych     138
  3.6. Właściwy początek: jedność ikono-lingwistyczna versus pansemantyczność     140
  3.7. Konwencja jedności ikono-lingwistycznej versus dowolność jedności pansemantycznej, czyli o poetykach normatywnych i postulatywnych lub czytelniczych przechadzkach po (innym) lesie     146
  3.8. Komiks liberacki? Liberatura komiksowa? A jednak…     151
  3.9. Różnice niewidoczne gołym okiem     155
  4. Coda. „Garderoba” współczesnych opowieści     157
  
  II. LIBERATURA A EKSPERYMENTY TYPOGRAFICZNE     161
  1. Liberackie znaki, chwyty i struktury     161
  1.1. Platon, Derrida (?) i Nowakowski – zamiast wstępu     161
  1.2. Liberatura a kategoria znaku     164
  1.3. Liberatura, lingwistyka i formalizm albo o lit/beraturze wskrzeszonej     171
  1.4. Chwyty lit/berackie – ciąg dalszy formalistycznego wybijania z automatyzmu lektury     174
  1.5. Lit/beracka narracja mówiona/zapisana     178
  1.6. Lit/beracka odczuwalność formy     179
  1.7. Lit/berackie miejsca wspólne, czyli o powracających reinterpretacjach     181
  1.8. Strukturalizm, czyli o liberackim czytaniu de Saussure’a raz jeszcze     183
  1.9. Nowe nośniki znaczeń i struktura lit/beracka     188
  1.10. O płynnym przechodzeniu między funkcjami, czyli walka dominanty estetycznej z komunikacyjnością     191
  1.11. Tworzywo lit/beratury: słowo zmysłowe     193
  2. Liberatura i awangardowa typografia na tle historii druku     195
  2.1. Dwie drogi typografii     195
  2.2. Przełom czy chwilowy oddech?     203
  3. Liberatura a koncepcja druku funkcjonalnego     209
  3.1. Liberatura funkcjonalna albo o równoległym projektowaniu znaczeń (czyli o nie tak prostym związku liberatury z teorią druku funkcjonalnego)     209
  3.2. Analogie werbalnej i wizualnej kompozycji czy drażniący czytelnika happening typograficzny?     213
  3.3. Typograficzna interpretacja contra dzieło totalne     216
  3.4. To samo?... A jednak zupełnie inaczej…     221
  4. Liberatura a typografia futurystyczna     223
  4.1. Kilka wstępnych zastrzeżeń     223
  4.2. Futurystyczna literackość i rewolucja typograficzna     229
  4.3. Futurystyczna liberackość?     234
  4.4. Bliżej futurystyczno-liberackiej praktyki: tablice synoptyczne i symultaniczność liberacka     240
  4.5. Zniewolone słowa na wolności     244
  4.6. Ku nowym – liberackim i futurystycznym – sposobom komunikacji     247
  4.7. Zamiast zakończenia: liberacko-futurystyczne nic wcielone     255
  5. Liberatura a typografia nowomedialna     259
  5.1. „Nowa”(?) typografia „nowej”(?) literatury     259
  5.2. Bliżej praktyki: nowomedialna opowieść słowa     267
  
  III. LIBERATURA A KSIĄŻKA     273
  1. Literatura totalna w perspektywie sztuki książki, czyli o liberaturze i (nie tylko) książce artystycznej     273
  1.1. Podwójna opozycja     273
  1.2. Zgodny głos sprzeciwu i dwa różne rozwiązania     274
  1.3. O artystycznym i liberackim „robieniu książek”     280
  1.4. Odnaleziona przestrzeń wspólna     283
  1.5. Od książki artystycznej do sztuki książki     286
  1.6. Od Clive’a Phillpota do Richarda Kostelanetza     288
  1.7. Między sztuką, książką i literaturą     290
  1.8. Redefiniujący walor liberatury     294
  2. Literatura totalna w perspektywie bibliologii (i nie tylko), czyli o liberaturze i „zwykłej” książce     297
  2.1. Nowe (?) kompleksowe spojrzenie na książkę     297
  2.2. Redefinicja książki czy komunikacji?     300
  2.3. Książkowa komunikacja     301
  2.4. Propozycja Janusza Lalewicza     303
  2.5. Propozycja Teodora Zbierskiego     307
  2.6. Komunikacja liberacka     309
  2.7. Bratnie nauki albo o noszeniu i prze-noszeniu tekstów     312
  2.8. Bookishness, technotext i liberackość     316
  
  IV. LIBERATURA A LITERATURA ELEKTRONICZNA     321
  1. Od galaktyki Gutenberga ku galaktyce Turinga     321
  1.1. Dziwny przypadek Mallarmégo i Joyce’a     321
  1.2. Hipertekstowa dygitalna e-cyber-literatura 2.0 w dobie remediacji     325
  2. Daleko czy jednak blisko? O tym, co łączy liberatów i e-literatów     333
  2.1. Niemieszczące się w biblioteczkach literackie dziwolągi, które trzeba czytać inaczej     333
  2.2. Espen Aarseth i liberatura     335
  2.3. Medialnie niema literatura czy medialnie niedowidzące analizy?     340
  3. Czy (i jak) można mówić o e-liberaturze?     347
  3.1. Rozgryzanie definicji – geneza problemu     347
  3.2. W poszukiwaniu wirtualnych kodeksów i elektronicznej lit/berackości     350
  3.3. Wątpliwość, która podważa wszystko?     352
  3.4. (Jednak obecna) konkluzja     355
  
  CZĘŚĆ III: CZYTANIE LIBERATURY. KONKLUZJE     357
  1. Liberatura – przekaz grafemiczny w postmedialnym świecie konwergencji     359
  1.1. W dialogu z Seweryną Wysłouch i Marylą Hopfinger     359
  1.2. Intermedium na tle współczesności     362
  1.3. Książkowe interfejsy?     366
  1.4. Inne czytanie     370
  1.5. Ocalić literaturę?     374
  1.6. Liberackość nasza współczesna albo o zwrocie interfejsologicznym w literaturoznawstwie     378
  2. Konkluzje     383
  
  Bibliografia     391
  Nota bibliograficzna     407
  Spis ilustracji, wykresów i tabel     409
  Indeks     411
RozwińZwiń