POLECAMY
-20%
Autor:
Wydawca:
Format:
pdf, ibuk
Poezja Hölderlina (1770-1843), nazywanego „najbardziej niemieckim poetą”, stanowi nawet w jego rodzimej literaturze niewątpliwy wyjątek. Mimo istniejących przekładów także w Polsce jest znana tylko częściowo, jej wczesną fazę polski czytelnik poznawał dotąd w niewielu przekładach Andrzeja Lama. Twórczość poety, powstała w latach 1784-1795, była dotąd w badaniach literaturoznawczych omijana lub traktowana jako faza wstępna, mniej wartościowa niż wielkie hymny i elegie powstałe w latach późniejszych. Niniejsza książka przybliża wczesną twórczość Hölderlina i proponuje jej interpretację opartą na źródłach inspiracji, z których czerpał młody poeta. Jego wczesne dzieło wpisuje się w szeroki kontekst literacki, teologiczny i filozoficzny, stanowi syntezę wątków, odzwierciedlenie refleksji filozoficznej oraz religijnej. Myśl ujęta w wyszukaną formę literacką, wybieraną i modyfikowaną przez poetę od początku świadomie i systematycznie rozwijaną, zaskakuje swoją głębią i powinowactwem z twórczością późniejszą.
Ukazując obrazy jedności świata i wędrówki ku boskiej Jedni, Hölderlin dąży do skonstruowania typu mimesis, który przypominałby imitatio dei, naśladowanie Boga i procesu stwarzania przezeń świata. Czerpie z religii i filozofii, w sposobie ukazywania rzeczywistości, człowieka i transcendencji przybliżając się pod wieloma względami do mistyki. Na związek z nią wskazują także liczne źródła inspiracji poety – pisma Heraklita, Platona, neoplatonizm, Biblia i chrześcijaństwo, pietyzm, filozofia Spinozy, Jacobiego i Herdera. Nie bez znaczenia w procesie formowania się poetyckiej postawy Hölderlina były filozoficzne systemy Fichtego i Schellinga, literatura antyczna oraz mu współczesna. Poeta w swych młodzieńczych utworach zajął się ważnymi tematami, aktualizowanymi także w literaturze niemieckiej końca XVIII wieku: sposobem pojmowania Boga, człowieka i natury, poszukiwaniem Jedności w rozmaitości kosmosu i w ludzkiej jaźni. Wyrażał tęsknotę za utraconą Jednią, traktował poezję jako apokatastazę, poszukiwał przejawów transcendencji w naturze i człowieku. Idea świata jako jedności, odkrywanie szyfrów boskości w naturze, kosmosie i duszy stanowią centrum zainteresowań młodego Hölderlina, których mimo swego tragicznego losu nigdy nie porzucił.
Rok wydania | 2013 |
---|---|
Liczba stron | 516 |
Kategoria | Literaturoznawstwo |
Wydawca | Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego |
ISBN-13 | 978-83-7865-105-5 |
Numer wydania | 1 |
Język publikacji | polski |
Informacja o sprzedawcy | ePWN sp. z o.o. |
POLECAMY
Ciekawe propozycje
Spis treści
Wprowadzenie | 9 |
Rozdział I. Od poetyckiej biografii do interpretacji | 23 |
1. Hölderlin – biografia, konteksty, powinowactwa | 23 |
2. Wybrane zagadnienia poruszane w badaniach historycznoliterackich nad twórczością Hölderlina. Czy teologiczno‑filozoficzna debata w poezji jest możliwa? | 37 |
3. Polskie czytanie Hölderlina | 60 |
4. Odbiorca przyszłości – próba nowego spojrzenia | 66 |
Rozdział II. Mistyka i filozofia wobec Nieuwarunkowanego | 73 |
1. Definicje mistyki | 73 |
2. Hölderlina idea „Kościoła walczącego”, wizje przyszłości i powrotu | 78 |
2.1. Apokatastaza – w stronę pierwotnego ładu | 87 |
2.2. Idea Jedna – między antykiem a chrześcijaństwem | 90 |
2.3. Idea Jedna: Heraklit i Wechselwirkung Hölderlina | 92 |
2.4. Idea Jedna – Wilhelm Heinse | 96 |
2.5. „Jedno ze wszystkim, co żyje” – Hyperiona wizja Jedna | 98 |
2.6. Bóg ukryty i unio mystica | 100 |
3. Mistyka i mistycyzm na przełomie XVIII i XIX w | 102 |
3.1. Mistyka Natury | 109 |
3.2. Gerhard Tersteegen – teologiczna dyskusja z ideą Jedna | 112 |
3.3. Imanuel Kant: krytyka mistycyzmu | 114 |
3.4. Idealizm niemiecki wobec mistycyzmu | 115 |
3.5. Johann Ludwig Ewald – Listy o mistyce: „fantazja poetów” a mistyka | 117 |
4. Nieuwarunkowane a cel mistycznego poznania | 121 |
5. Mistyka wobec problemu kreacji literackiej | 123 |
6. Nieuwarunkowane – próba definicji | 124 |
6.1. Poza granicą doświadczenia – definicja Nieuwarunkowanego według Kanta | 129 |
6.2. Nieuwarunkowane według Friedricha Heinricha Jacobiego | 131 |
6.3. „Coś do pomyślenia przez siebie” – Nieuwarunkowane według Friedricha Schellinga | 135 |
6.4. Dynamiczna harmonia dysonansów – Friedrich Hölderlin | 141 |
6.4.1. Kant: konfrontacja z dowodami na istnienie Boga | 142 |
6.4.2. Recepcja pism Jacobiego | 143 |
6.4.3. Krytyka Fichtego: „jako absolutne Ja nie mam żadnej świadomości” | 144 |
6.4.4. Friedrich Schelling: „nie zawsze zgadzaliśmy się ze sobą” | 145 |
7. Pisma teoretyczne Hölderlina | 146 |
7.1. Sąd i byt | 146 |
7.2. Wechselwirkung | 149 |
7.3. Próba podsumowania | 151 |
7.4. Nieskończone w skończoności – Nieuwarunkowane i dowody istnienia Boga | 152 |
Rozdział III. Przekaz szyfrów transcendencji: natura, historia, jaźń wobec Nieskończonego | 157 |
1. Od filozofii do poezji i z powrotem | 157 |
2. Znaki Transcendencji | 160 |
2.1. Natura, historia i Chrystus a kwestia nieskończoności | 161 |
2.2. Chrystus – mit a objawienie Absolutu w historii | 163 |
2.3. Jaźń i zjednoczenie natury z historią | 165 |
3. Mit jako przekaz najwyższej idei | 168 |
3.1. Historia i poezja a potrzeba „Nowej Mitologii” | 170 |
3.2. Projekt (Das älteste Systemprogramm des deutschen Idealismus) | 173 |
4. Obraz, wizja i metafora wobec transcendencji i doświadczenia religijnego | 176 |
4.1. Od mówienia o rzeczywistości transcendentnej do obrazu | |
i metafory mistycznej | 178 |
5. Przekaz transcendencji: poezja i permanentny stan nietrwałości | 181 |
6. Metafora mistyczna i obrazy Nieuwarunkowanego | 185 |
Rozdział IV. W cieniu pietyzmu: Bóg osobowy i nieśmiertelna dusza – szkolne wiersze Hölderlina | 189 |
1. Tradycja rodzinna i szkoły klasztorne: kryzys ortodoksyjnej teologii protestanckiej | 190 |
1.2. Pietyzm | 194 |
2. Bóg‑Ojciec i Stwórca: wzorce i innowacje | 198 |
2.1. M.G. – Meinem Gott, czyli Memu Bogu | 202 |
2.2. Das Erinnern (Przypominanie) | 206 |
3. „Jestem i widzę blask Najwyższego” – nadzieje i ograniczenia | 209 |
4. Wzniosła dusza – bliżej boskości | 218 |
4.1. Dusza: spotkanie z numinosum | 218 |
4.1.1. Nieśmiertelność duszy a dowód na istnienie Boga | 220 |
4.1.2. Przemijalność i wieczność | 221 |
4.1.3. Postulat aktywnego działania | 222 |
4.1.4. Ani robak, ani proch | 225 |
4.1.5. W obliczu rzeczy ostatecznych | 226 |
4.2. Ku transcendencji: metafizyczny lot duszy | 227 |
4.2.1. Lot ku źródłu | 233 |
4.2.1.1. Lot duszy a pytanie o kwestie moralności | 236 |
Rozdział V. Idea Jedna w młodzieńczych utworach Hölderlina | 243 |
1. Jedno a jedność i wielość świata | 245 |
2. Wspólna idea, różne nazwy: Jedno w rozumieniu chrześcijańskim | 248 |
3. Topos wędrowca i powrotu | 250 |
4. Powrót duszy do boskiego źródła | 252 |
5. Spotkania z bliskimi w zaświatach | 255 |
6. Jedność natury – zwierciadło deitatis | 258 |
6.1. Nieskończoność w skończoności – jedność natury a problem panteizmu. | 265 |
7. „I w głąb zstępuje, i działa, otwiera, rozświetla”: wertykalne kontakty z boskością | 269 |
8. Tradycja „złotego łańcucha” | 274 |
9. Niebo i ziemia – wertykalna relacja skończoności z Nieskończonym | 279 |
Rozdział VI. Harmonia mundi oraz immanencja transcendencji. Kosmos i jaźń | 285 |
1. Muzyka natury a jej związek ze Stwórcą | 286 |
2. Muzyka sfer niebieskich | 290 |
3. Współgranie duszy z uniwersum | 293 |
4. Miłość a muzyka duszy | 298 |
5. Jedność i harmonia: Hölderlina wizja miłości | 300 |
6. Miłość – praźródło jedności | 303 |
7. Harmonia w świecie i w jaźni | 308 |
7.1. Jednocząca moc spojrzenia | 309 |
7.2. Wertykalna dynamika rzeczywistości | 310 |
7.3. Wszechobecność i ład | 311 |
7.4. Powinowactwo z boskością | 312 |
7.4.1. Obraz – wobec ograniczeń poznania | 314 |
7.4.2. Piękno zwierciadłem bóstwa | 317 |
7.4.3. Poznanie Boga przez samopoznanie | 318 |
7.5. Prawda i harmonia | 319 |
7.6. Bóg w człowieku a dowód teleologiczny | 321 |
7.7. Niebezpieczna idolatria | 324 |
7.8. Próba przybliżenia do nieosiągalnej Prawdy | 326 |
7.8.1. Ograniczenie poznania i potrzeba oczyszczenia | 327 |
7.9. Wymiar horyzontalny | 328 |
7.10. Powrót do jedności | 329 |
7.11. Zmienność relacji | 330 |
8. Anamneza jedności: Do Natury | 331 |
9. Złudzenie świata i jego obraz w świadomości | 335 |
9.1. Złudzenie i wędrowanie ku światu idei | 338 |
9.2. Anima mundi | 339 |
9.3. Miejsce w świecie idei | 346 |
Rozdział VII. Nieskończone dążenie – przestrzenie spotkania z Niewidzialnym | 349 |
1. Błędy idiolatrii | 356 |
2. Słuchanie i milczenie | 362 |
3. Znaczenie samotności | 366 |
4. Cisza i świętość poezji | 369 |
5. Cisza: przedsmak świętości | 371 |
6. Boska obecność w ciszy | 372 |
7. Przejście i początek | 378 |
8. Miłość i dostąpienie spełnienia | 380 |
9. Od śmierci do miłości | 383 |
Rozdział VIII. Horyzontalne przejawy istnienia Nieuwarunkowanego | 387 |
1. Spotkanie z obcością | 388 |
2. „I dla innych żyję” – Hölderlina myślenie o wspólnocie i moralności | 391 |
3. Postulat porządku moralnego: Kant i Fichte | 397 |
4. Eschatologia historii | 400 |
4.1. W cieniu myśli Friedricha Oetingera | 402 |
4.2. Polityka i historia versus teologia | 403 |
5. Hymn do ludzkości | 410 |
Rozdział IX. Piękno – „imię tego, co jednym jest i wszystkim” | 417 |
1. Znaczenie światła w oglądzie transcendentnego Piękna | 419 |
2. Pochodzenie i miejsce przebywania Piękna | 424 |
3. Dobro i piękno | 426 |
4. Przywracanie pierwotnej jedności | 430 |
5. Obcowanie z ziemskim pięknem | 433 |
6. Poeta‑wizjoner – w drodze ku boskiej Prawdzie | 435 |
6.1. Poetycka asceza | 441 |
6.2. Poezja i miłość | 443 |
Podsumowanie | 453 |
Podziękowanie | 462 |
Aneks. Z wierszy młodzieńczych | 483 |
Bibliografia | 499 |
Indeks utworów Hölderlina | 513 |