Ryzyko i efektywność funkcjonowania ubezpieczeń komunikacyjnych w Polsce

Monografia poświęcona jest problematyce funkcjonowania ubezpieczeń komunikacyjnych w Polsce, które ciągle mają największy udział w rynku ubezpieczeniowym pod względem liczby sprzedanych polis i zainkasowanej składki oraz wypłaconych odszkodowań. Jednocześnie w tym portfelu ubezpieczeń trzeba wyróżnić dwie grupy: pierwsza to ubezpieczenie obowiązkowe odpowiedzialności cywilnej (OC) posiadaczy pojazdów mechanicznych, druga grupa to ubezpieczenie dobrowolne autocasco (AC), gdyż przebieg i analiza ryzyka różnią się w tych poszczególnych grupach. Ponadto, pomimo że ubezpieczenia komunikacyjne należą do tradycyjnych produktów oferowanych przez zakłady ubezpieczeń i ryzyko im towarzyszące jest dobrze rozeznane przez zakłady ubezpieczeń, to zmieniające się otoczenie, rozwój rynku motoryzacyjnego, nowe technologie, nowe tendencje i uwarunkowania o charakterze prawnym, makroekonomicznym i behawioralnym generują inne – nowe czynniki ryzyka wpływające na funkcjonowanie tych ubezpieczeń.

Badania skoncentrowano wokół zagadnień dotyczących ryzyka i efektywności funkcjonowania ubezpieczeń komunikacyjnych na polskim rynku ubezpieczeń. Przedstawiona problematyka badawcza ma znaczenie dla rozwoju nauki o ubezpieczeniach, zwłaszcza w obszarze zarządzania ryzykiem, w tym identyfikacji zmieniających się czynników ryzyka oraz w obszarze procedur i metod dotyczących kalkulacji składki ubezpieczeniowej. Jednocześnie w badaniach uwzględniono zagadnienia finansowe związane z wypłacalnością zakładów ubezpieczeń, rentownością produktów, jak również efektywnością tych produktów, gdzie wzięto pod uwagę preferencje i zadowolenie klientów.

Zatem celem opracowania była analiza i ocena funkcjonowania ubezpieczeń komunikacyjnych OC i AC w Polsce od strony teoretycznej i praktycznej, pod kątem przede wszystkim analizy ryzyka; przeprowadzono również badania czynników wpływających na wysokość składki, a także analizowano efektywność tych ubezpieczeń zarówno dla zakładów ubezpieczeń, jak też klientów.

W monografii przedstawiono w sześciu rozdziałach następujące zagadnienia i wyniki badań naukowych:

• Scharakteryzowano rynek ubezpieczeń komunikacyjnych w Polsce w latach 1996-2011, analizując oddzielnie ubezpieczenia komunikacyjne OC i ubezpieczenia komunikacyjne AC. Przedstawiono aktualne regulacje prawne oraz uwarunkowania i perspektywy dalszego rozwoju.
Omówiono zagadnienia związane z ryzykiem w ubezpieczeniach komunikacyjnych. Wyróżniono tutaj ryzyko ubezpieczeniowe i ryzyko zakładu ubezpieczeń. Analizowano czynniki ryzyka o charakterze makroekonomicznym, behawioralnym i prawnym, które wpływają na funkcjonowanie dwóch podstawowych grup ubezpieczeń komunikacyjnych (grupa 3 i grupa 10 według załącznika do ustawy o działalności ubezpieczeniowej).
• Przedstawiono metody kalkulacji składki w ubezpieczeniach komunikacyjnych. Przedstawiono metody klasyczne, ale przede wszystkim skoncentrowano się na systemach bonus-malus, które w tego typu ubezpieczeniach znajdują szczególne zastosowanie. W tej części opracowania dokonano przeglądu tych systemów stosowanych w wybranych krajach UE oraz zaproponowano nowe podejście uwzględniające nowe czynniki ryzyka. Ponadto zaprezentowano miary efektywności systemu bonus-malus, co było ściśle związane z tematem badawczym opracowania.
• Dokonano analizy rentowności i efektywności ubezpieczeń komunikacyjnych. Najpierw przeprowadzono analizę wskaźnikową dotyczącą rentowności, następnie szukano przyczyn braku rentowności, szczególnie w ubezpieczeniach komunikacyjnych OC. Podjęto także próbę identyfikacji czynników określających efektywność ubezpieczeń komunikacyjnych również z punktu widzenia klientów.
• Zaprezentowano analizę wybranych problemów dotyczących szkód osobowych w ubezpieczeniach OC posiadaczy pojazdów mechanicznych. Dokonano przeglądu rozwiązań systemowych oraz zanalizowano problem rent.
• Zaproponowano metody zmniejszania ryzyka zakładu ubezpieczeń pochodzącego z ubezpieczeń komunikacyjnych. Tutaj rozpatrywano cztery kategorie ryzyka, które towarzyszą działalności ubezpieczeniowej, a mianowicie: ryzyko ubezpieczeniowe, ryzyko kredytowe, ryzyko rynkowe i ryzyko operacyjne. Tutaj skoncentrowano się, jak można zarządzać tymi kategoriami ryzyka w obszarze ubezpieczeń komunikacyjnych.

Publikacja jest efektem badań naukowych przeprowadzonych przez Katedrę Ubezpieczeń w latach 10.2010-04.2013 w ramach projektu badawczego nr NN 113 182439 finansowanego przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

Niniejsze opracowanie może być wykorzystywane zarówno przez pracowników nauki zajmujących się ubezpieczeniami, doktorantów, studentów, jak i przez praktyków korzystających z usług ubezpieczeniowych i pracowników sektora ubezpieczeniowego.

• metoda kalkulacji składki
• analiza rentowności
• analiza efektywności
• metody zmniejszenia ryzyka
• Rynek ubezpieczeń komunikacyjnych