POLECAMY
-20%
Autor:
Wydawca:
Format:
pdf, ibuk
Gdańsk, jeden z najważniejszych ośrodków gospodarczych i kulturalnych tej części Europy, w wyniku reformacji stał się w XVI wieku miastem protestanckim. W mieście pozostał jednak pewien margines ludności katolickiej, przywiązanej do tradycyjnej religii, która w wyniku reform i odnowy Kościoła, a przede wszystkim sprzyjających procesów demograficznych, coraz bardziej zyskiwała na znaczeniu. Z jednej więc strony katolików w mieście nad Motławą dotyczyło wiele ograniczeń: brak dostępu do władzy, utrudnienia w nabywaniu obywatelstwa i członkowstwa w cechach, zakaz publicznego kultu. Z drugiej strony, ponieważ katolicyzm stał się w Rzeczypospolitej Obojga Narodów religią panującą, główne ośrodki protestantyzmu w Prusach Królewskich, w tym Gdańsk, poddano kontrreformacyjnej presji, mającej także wymiar polityczny. Niniejsza książka to próba oceny funkcjonowania mniejszościowej grupy w warunkach nieustającej konfesyjnej konfrontacji, a zarazem bilans dwóch stuleci koegzystencji wrogich sobie, a jednak w wielu płaszczyznach skazanych na współpracę społeczności.
Rok wydania | 2012 |
---|---|
Liczba stron | 516 |
Kategoria | Historia społeczna |
Wydawca | Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego |
ISBN-13 | 978-83-7865-013-3 |
Język publikacji | polski |
Informacja o sprzedawcy | ePWN sp. z o.o. |
POLECAMY
Ciekawe propozycje
Spis treści
Wykaz skrótów | 9 |
Wstęp | 11 |
Przedmiot i cel badań | 11 |
Literatura przedmiotu | 14 |
Źródła | 19 |
Uwagi techniczne i podziękowania | 25 |
Rozdział 1. Etapy luteranizacji Gdańska w XVI wieku | 27 |
Sytuacja religijna w mieście na przełomie XV i XVI wieku. Przyczyny reformacji w Gdańsku | 27 |
Przebieg pierwszych wystąpień reformacyjnych w latach 1518–1526 | 34 |
Reformacja utajona – sukcesy działalności Pankratiusa Klemmego (1526–1546) | 44 |
Reformacyjny przełom w Gdańsku – ustanowienie wolności wyznaniowej (1546–1557) | 51 |
Ugruntowanie protestanckiego porządku w mieście (1557–1577) | 58 |
Rozdział 2. Kościół katolicki w Gdańsku około 1580 roku – raport punktu wyjścia | 69 |
Miejsce w strukturze lokalnego kościoła – przynależność diecezjalna, archidiakonalna i dekanalna Gdańska przed 1580 rokiem. Parafie dekanatu gdańskiego | 69 |
Sieć parafialna na terenie miasta i jego terytorium wiejskim w późnym średniowieczu oraz jej wymuszone reformacją przemiany w XVI wieku | 71 |
Zachowane w Gdańsku instytucje kościelne – ich stan i możliwości wykorzystania około 1580 roku | 73 |
Obiekty sakralne w ręku katolików w Gdańsku około 1580 r. – ich stan i możliwości wykorzystania | 82 |
Liczebność i przekrój społeczny gdańskich katolików u schyłku XVI wieku. Kondycja religijna wiernych | 90 |
Wczesna kontrreformacja w Gdańsku: od (biskupów) Drzewickiego do Karnkowskiego. Metody, koncepcje, skuteczność | 94 |
Rozdział 3. Kontrreformacja i reforma Kościoła w Gdańsku od drugiej połowy XVI do końca XVIII wieku. Sukcesy i porażki katolickiej ekspansji do wnętrza miasta | 101 |
Działalność biskupa Hieronima Rozrażewskiego – kierunki kontrreformacji i reformy Kościoła w Gdańsku u progu epoki potrydenckiej | 101 |
Procesy o Kościół Mariacki | 106 |
Próby odzyskania innych kościołów parafialnych w mieście | 114 |
Ustanowienie świątyni zastępczej – Kaplicy Królewskiej | 116 |
Próba założenia wewnątrz miasta placówki jezuickiej, jezuickie kapelanie (wikariaty) i stacje misyjne w Gdańsku | 120 |
Dominikanie – odnowa klasztoru. Liczebność i zadania konwentu. Obiekty klasztorne i sakralne – innowacje, wykorzystanie | 128 |
Zakon Zbawiciela (brygidki i brygidianie) – odnowa klasztoru. Liczebność i zadania konwentów. Obiekty klasztorne i sakralne – innowacje, wykorzystanie | 134 |
Karmelici – odnowa klasztoru. Liczebność i zadania konwentu. Obiekty sakralne – innowacje, wykorzystanie | 144 |
Próby odnowienia klasztoru franciszkanów oraz osadzenia w Gdańsku innych zakonów | 150 |
Rozdział 4. Prawne uwarunkowania egzystencji katolików w Gdańsku | 153 |
Uwarunkowania prawne sprzed reformacji | 153 |
Pozycja Kościoła i katolików w Gdańsku po zwycięstwie reformacji. Podstawy prawne. Dostęp do organów władzy, członkostwa w cechach i obywatelstwa. Ograniczenia w sprawowaniu kultu | 154 |
Jurysdykcja kościelna na terenie miasta. Jurysdykcja miejska wobec katolików | 163 |
Próba przechwycenia prawa patronatu nad klasztorem brygidek | 170 |
Egzekwowanie jurysdykcji miejskiej na terenie klasztornych jurydyk | 173 |
Problem jurysdykcji nad Biskupią Górką | 177 |
Realizacja prawa małżeńskiego. Gdańszczanie przed konsystorzem gdańskim | 179 |
Katolicka posługa na rzecz pensjonariuszy szpitali i skazańców w świetle przepisów prawnych | 199 |
Inne prawne aspekty funkcjonowania Kościoła w Gdańsku | 201 |
Rozdział 5. Własność i dochody Kościoła w Gdańsku w XVII i XVIII wieku | 203 |
Uposażenie ziemskie gdańskich instytucji kościelnych | 203 |
Nieruchomości w mieście należące do gdańskich instytucji katolickich: grunty i domy | 206 |
Nieruchomości w mieście należące do pozamiejskich instytucji katolickich: grunty i domy | 217 |
Podsumowanie zasobu nieruchomości katolickich instytucji w Gdańsku | 225 |
Działalność gospodarcza w jurydykach | 227 |
Kapitały i lokaty gdańskich instytucji kościelnych na kontach Kamlarii | 231 |
Kapitały i lokaty pozagdańskich instytucji kościelnych na kontach Kamlarii | 237 |
Problem dziesięciny | 240 |
Zwyczajowe subsydia i wypłaty z kasy miejskiej (fundacji) – stałe świadczenia na rzecz katolików ze strony luteran | 241 |
Subsydia jednorazowe. Jałmużna. Darowizny testamentowe | 244 |
Opłaty za czynności duszpasterskie | 246 |
Zarząd nad majątkami kościelnymi w mieście | 248 |
Rozdział 6. Posługa duszpasterska w kościołach parafii gdańskiej w świetle ksiąg metrykalnych | 251 |
Wezwanie i granice parafii w XVII–XVIII wieku. Podział na okręgi filialne w 1718 r | 251 |
Proboszczowie | 256 |
Wikarzy w parafii gdańskiej | 266 |
Rozdział 7. Inne formy duszpasterstwa i działalności religijnej. Wspomaganie z terenu podmiejskich osad | 303 |
Msze i nabożeństwa. Kazania. Procesje | 303 |
Katolickie bractwa religijne w mieście | 309 |
Kult świętych, literatura religijna, dewocjonalia | 315 |
Szkoły katolickie na terenie miasta | 317 |
Szpitale, opieka charytatywna wewnątrz miasta | 321 |
Wsparcie z podmiejskich osad – domy zakonne | 322 |
Wsparcie z podmiejskich osad – szkolnictwo | 331 |
Wsparcie z podmiejskich osad – szpitale | 336 |
Wsparcie z podmiejskich osad – bractwa religijne | 337 |
Rozdział 8. Katolicka społeczność w Gdańsku w XVII i XVIII wieku | 341 |
Liczebność – dynamika wzrostu ludności katolickiej w Gdańsku. | |
Rozmieszczenie katolików w obrębie gdańskiego zespołu miejskiego | 341 |
Elity – w kręgu gdańskich patrycjuszy | 346 |
Elity – funkcjonariusze pozamiejskich urzędów publicznych | 349 |
Elity – zamożni kupcy i armatorzy (aspirujący do Trzeciego Ordynku) | 356 |
Obywatele – członkowie miejskiego pospólstwa (kupcy, rzemieślnicy) | 359 |
Obywatele – artyści, muzycy, przedstawiciele wolnych zawodów | 366 |
Charakterystyka katolickiego plebsu w Gdańsku (służba domowa, inne zawody) | 373 |
Mieszkańcy katolickich jurydyk | 376 |
Emigranci i przybysze z odleglejszych krajów | 377 |
Szlacheccy rezydenci z Prus Królewskich i Rzeczypospolitej | 380 |
Katolicka szlachta cudzoziemskiego pochodzenia | 384 |
Rozdział 9. Koegzystencja z protestancką większością miasta | 387 |
Tumulty i religijne spory | 387 |
Paszkwile i inwektywy. Przejawy uprzedzeń, niechęci, nienawiści. Zachowania i opinie: negatywne – pozytywne | 398 |
Problem konwersji na katolicyzm i z katolicyzmu na protestantyzm | 404 |
Więzi rodzinne i towarzyskie między katolikami a protestantami | 413 |
Kooperacja gospodarcza i kulturalna, wspólne interesy, zamówienia, sprawy majątkowe i sporne (m.in. posagi brygidek), sąsiedzkie współżycie | 419 |
Gesty dobrej woli, wspólne akcje dobroczynne | 423 |
Podsumowanie | 427 |
Miejsce katolików w protestanckim Gdańsku | 427 |
Modele protestancko-katolickich stosunków w miastach Rzeszy i Prusach Królewskich (Polsce) – próba porównania | 433 |
Bibliografia | 443 |
Spis tabel | 481 |
Indeks osób | 483 |
Katholiken im protestantischen Danzig von der 2. Hälfte des 16. Jahrhunderts zum Ende des 18. Jahrhunderts (Inhaltsangabe) | 503 |