| Wstęp V | |
| Spis treści IX | |
| 1. Podstawy chemii | 1 |
| Droga do atomu – Dlaczego materia nie jest kontinuum | 2 |
| Podstruktura atomów – Podmuch niczego | 4 |
| Funkcja falowa w atomie wodoru – Elektrony nie krążą, tylko drgają | 6 |
| Model powłok elektronowych – Od reguły Pauliego do orbitali | 8 |
| Układ okresowy – Porządek w zoo pierwiastków | 10 |
| Stabilność jąder atomowych – Balansując na krawędzi | 12 |
| Rozpady promieniotwórcze – Jądra atomowe szukają równowagi | 14 |
| Równania reakcji chemicznych – Język chemii | 16 |
| Wiązania chemiczne – Siła tkwi w elektronach | 18 |
| Cząsteczka wodoru – Fale elektronowe wiążą atomy | 20 |
| Czym jest entropia? – Pomost między mikro- a makroświatem | 22 |
| Siła napędowa reakcji chemicznych – Entropia i energia Gibbsa | 24 |
| Katalizatory – Czyli jak rozkręcić reakcję | 26 |
| Kwasy i zasady – Wędrówka protonów | 28 |
| pH i mol – Woda to nie tylko H2O | 30 |
| Wzory strukturalne – Sposoby przedstawiania budowy cząsteczek | 32 |
| Reguła oktetu – Przydatna, lecz nie żelazna | 34 |
| Benzen – Pierścień łączący | 36 |
| Szereg napięciowy metali – Metale szlachetne i nieszlachetne | 38 |
| 2. Od Wielkiego Wybuchu do pierwiastków | 41 |
| Wielki Wybuch – Początek Wszechświata | 42 |
| Materia w rozszerzającym się Wszechświecie – Atomy, ciemna materia i ciemna energia | 44 |
| Synteza jądrowa helu – Wczesny Wszechświat jako reaktor fuzyjny | 46 |
| Pierwsze atomy – … i najstarsze światło świata | 48 |
| Powstanie pierwszych gwiazd i galaktyk – Początek pierwiastków ciężkich | 50 |
| W reaktorze fuzyjnym gwiazd – Jak powstają pierwiastki ciężkie | 52 |
| Supernowe – Czyli pierwiastki powstają przez eksplozję | 54 |
| Łączenie się gwiazd neutronowych – Kuźnia pierwiastków podczas kosmicznej kolizji | 56 |
| Częstość występowania pierwiastków chemicznych – …i z czego ona wynika | 58 |
| Linie widmowe – Optyczny ślad pierwiastków | 60 |
| Ośrodek międzygwiazdowy – Gaz i pył w kosmosie | 62 |
| Obłoki molekularne – Pyłki kurzu jako kosmiczne minilaboratoria | 64 |
| Biomolekuły – Śladami początków życia | 66 |
| Woda w Układzie Słonecznym – Od lodu w kraterach Merkurego po lodowe księżyce | 68 |
| Meteoryty – Niebiańskie żelazo i figury Widmanstättena | 70 |
| 3. Chemia Ziemi i innych planet | 73 |
| Z czego składają się planety? – W drodze do minimum energetycznego | 74 |
| Wnętrze Ziemi – Podróż do środka | 76 |
| Pochodzenie minerałów – Krótka historia powstania | 78 |
| Oliwin – Zielony minerał z głębi Ziemi | 80 |
| Cyrkon – Kapsuły czasu z wczesnych lat Ziemi | 82 |
| Kwarc – … i piaskowy krwiobieg | 84 |
| Skaleń – Budulec powłoki ziemskiej | 86 |
| Piroksen, amfibol i łyszczyki – Minerały między oliwinem a kwarcem | 88 |
| Skały magmowe – Bazalt, granit i inne skały | 90 |
| Skały metamorficzne – Kratony i najstarsze skały Ziemi | 92 |
| Wietrzenie i minerały ilaste – Czego nie naruszy ząb czasu | 94 |
| Siarczek żelaza(II) – Od Morza Wattowego po złoto głupców | 96 |
| Woda morska i ewaporyty – Gdy wysychają morza i oceany | 98 |
| Wapień i dolomit – Gdy rafy stają się górami | 100 |
| Cykl węglanowo-krzemianowy – Gdzie na Ziemi znajduje się ditlenek węgla? | 102 |
| Gazy cieplarniane – Ciepły koc Ziemi | 104 |
| Zmienny węgiel – Grafit i diament – niepodobne do siebie bliźnięta | 106 |
| Hydrat metanu – Płonący lód | 108 |
| Ropa naftowa – Czarne złoto z głębin | 110 |
| Węgiel – Dziedzictwo prehistorycznych lasów | 112 |
| Lodowe królestwo Tytana – Tholiny i morza z metanu | 114 |
| Siarkowy świat wulkaniczny księżyca Io – Kaldery, lawa i morza siarkowe | 116 |
| Materia pod ciśnieniem – Procesy chemiczne w ograniczonych warunkach | 118 |
| Uderzenia meteorytów – Poszukiwanie śladów w skale | 120 |
| Masowe wymieranie na skalę globalną – Kiedy Ziemia stała się strefą śmierci | 122 |
| Z izotopami na poszukiwanie pierwiastków – Co zdradzają nam 12C, 14C oraz 18O | 124 |
| 4. Powstanie życia | 127 |
| Woda – Substancja wyjątkowa | 128 |
| Powstanie życia – Od cząsteczek po organizmy | 130 |
| Membrany – Jak powstaje zamknięty układ reakcji | 132 |
| Czarne kominy – Źródła życia od praczasów do dzisiaj | 134 |
| Wczesna Ziemia – Pierwsze ślady życia | 136 |
| Świat RNA – Od makrocząsteczki do replikacji | 138 |
| Chiralność – Gdy cząsteczki skręcają płaszczyznę polaryzacji światła | 140 |
| Entropia a życie – Jak powstaje porządek w chaosie | 142 |
| 5. Biochemia | 145 |
| Nanoświat komórek – W królestwie makrocząsteczek | 146 |
| Syntaza ATP – Rotujący nośnik energii | 148 |
| Glikoliza – Czyli jak powstaje energia z cukru | 150 |
| Reakcja pomostowa – … i gigantyczny kompleks enzymowy | 152 |
| Cykl kwasu cytrynowego – Centrum przemiany materii | 154 |
| Łańcuch oddechowy – Reakcja piorunująca w małych kroczkach | 156 |
| Fermentacja i oddychanie beztlenowe – Życie bez tlenu | 158 |
| Fotosynteza – Czyli wykorzystać światło słoneczne | 160 |
| Cykl Calvina – Akt drugi fotosyntezy | 162 |
| Symulacja komórek – Organizmy jako modele komputerowe | 164 |
| Rybosomy – Maszyny cząsteczkowe do produkcji białek | 166 |
| Wici i rzęski – … i drzewo genealogiczne życia | 168 |
| Białka motoryczne i szkielet komórkowy – Życie potrzebuje ruchu | 170 |
| Cukier – Węglowodany są nie tylko słodkie | 172 |
| Tłuszcze – Magazyny energii i budulce błon | 174 |
| Potas – Jeden banan za dużo? | 176 |
| Białka – Wszechstronne cząsteczki | 178 |
| Trawienie – Od kwasu solnego przez enzymy po mikrobiom | 180 |
| Alkaloidy – Trujący mechanizm obronny roślin | 182 |
| Terpeny – Od rozpuszczalników do witaminy A | 184 |
| Celuloza – Węglowodany jako budulec i surowiec odnawialny | 186 |
| Żelazo w organizmie – Hemoglobina a transport tlenu | 188 |
| Przekaźniki w układzie nerwowym – Chemiczny przekaz sygnałów | 190 |
| Narkotyki w układzie nerwowym – Walka o receptory | 192 |
| Wzrok – Włączanie cząsteczek za pomocą światła | 194 |
| Trucizny w pożywieniu – Czyli co kiedyś (niechcący) zabijało ludzi | 196 |
| Zielone substancje zapachowe – Komunikacja chemiczna wisi w powietrzu | 198 |
| Bioluminescencja – Czyli co sprawia, że meduzy i robaczki świętojańskie się świecą | 200 |
| Zegar biologiczny – Czyli jak cząsteczki nami sterują | 202 |
| 6. Chemia w historii ludzkości 205 | |
| Ogień – Czyli karczowanie, ogrzewanie, suszenie, oświetlanie i gotowanie | 206 |
| Proch czarny – I jego zastosowania pirotechniczne | 208 |
| Porcelana – Białe złoto z Chin | 210 |
| Cement – Od piasku i zaprawy po materiał budowlany Rzymian | 212 |
| Beton – Nowoczesny materiał budowlany | 214 |
| Metale naszych przodków – Jak człowiek lodu stworzył swój miedziany topór | 216 |
| Fermentacja alkoholowa – Drożdże w warunkach beztlenowych | 218 |
| Od alkoholu po ocet – Gdy wino staje się kwaśne | 220 |
| Trucizny łowieckie – Żaby i rośliny jako dostawcy trucizn | 222 |
| Garbowanie – Jak ze skóry zwierzęcej powstaje materiał skórzany | 224 |
| Mydła – Czyli w czym Germanie przewyższali Rzymian | 226 |
| Medycyna naturalna – Leki z lasów i dzikich zwierząt | 228 |
| Naturalne farby i lakiery – Śródki ekspresji i rzemiosło | 230 |
| Kolory kryształów – Minerały jako surowiec do pigmentów | 232 |
| Kamień filozoficzny – Tajemnice alchemii | 234 |
| 7. Współczesna chemia 237 | |
| Azot – Schwytany z powietrza, czyli metoda Habera i Boscha | 238 |
| Nawóz – W walce z głodem milionów | 240 |
| Bojowe środki chemiczne – Trujący gaz i neurotoksyny | 242 |
| Kwasy – Spacer po kwaśnym świecie | 244 |
| Materiały wybuchowe – Dynamit, trotyl, heksogen | 246 |
| Rtęć, kadm i ołów – O korzyściach i szkodach związanych z metalami ciężkimi | 248 |
| Metalurgia – Od górnictwa po właściwości na życzenie | 250 |
| Ziemie rzadkie – …to też metale, tylko że cenne! | 252 |
| Glin – Trudno dostępna waga lekka | 254 |
| Metale z morza – Konkrecje manganowe i frezarki w głębiach oceanicznych | 256 |
| Korozja – Gdy tlen postarza | 258 |
| Miedź i złoto – Wydobycie i pozyskiwanie | 260 |
| Krzem i jego tlenki – Różne oblicza uniwersalnego materiału | 262 |
| Metan i eten – Alkany kopalne, alkeny i petrochemia | 264 |
| Zeolity – Substancje katalizujące i zmiękczające wodę | 266 |
| Metanol i etanol – Alkohole do paliw | 268 |
| Barwniki – Wszystko tu tak pięknie mieni się kolorami | 270 |
| Ozon – Na Ziemi niebezpieczny, ponad nią – niezbędny | 272 |
| Samooczyszczające się powierzchnie – Jak łatwo pozbyć się wody i brudu | 274 |
| Ciecze jonowe – Płynne sole | 276 |
| Tworzywa sztuczne – Przez ciekawość i odrobinę szczęścia ku nowym materiałom | 278 |
| Antybiotyki – Z bronią grzybów na odsiecz bakteriom | 280 |
| Glifosat – Kontrowersyjny pestycyd | 282 |
| Surfaktanty – Aktywne na powierzchniach | 284 |
| Reakcja Maillarda – Chrupkość i aromat podczas smażenia | 286 |
| Dodatki spożywcze – Substancje zagęszczające, konserwanty i nie tylko | 288 |
| Kawa – Ekstrakt z prażonych ziaren | 290 |
| Emulgatory – Żółtko jajka w sosach | 292 |
| Fotoluminescencja – Fluorescencja, fosforescencja i chemiluminescencja | 294 |
| 8. Przyszłość chemii | 297 |
| Fulereny – Nanopiłki nożne z węgla | 298 |
| Nanorurki węglowe – Zwinięty węgiel | 300 |
| Grafen – Cieniutkie warstwy węgla | 302 |
| Kosmiczna winda – Windą do gwiazd | 304 |
| Maszyny molekularne – Jak się je projektuje i buduje | 306 |
| Narzędzia z ceramiki – Ostre jak nóż i twardsze od stali | 308 |
| Mikroskopia fluorescencyjna – Za pomocą barwników świetlnych poza granice rozdzielczości | 310 |
| Mikroskopia krioelektronowa – Szczegółowy wgląd w nanoświat organizmów | 312 |
| Jedwab pajęczy – Przyroda wzorem dla bioprodukcji | 314 |
| Aerożel – Nieorganiczna waga lekka | 316 |
| CRISPR – narzędzie inżynierii genetycznej – Czy da się wyleczyć choroby poprzez modyfikacje genowe? | 318 |
| Układ okresowy | 320 |
| Autorzy zdjęć | 321 |
| Indeks | 332 |
| |
