POLECAMY
Koszyk
Wspólnota i stowarzyszenie
Rozprawa o komunizmie i socjalizmie jako empirycznych formach kultury
Autor:
Wydawca:
Format:
ibuk
Znana i szeroko cytowana praca wybitnego klasyka niemieckiej socjologii, założyciela Niemieckiego Towarzystwa Socjologicznego, zajmuje nadal – po 120 latach – ważne miejsce w literaturze socjologicznej, a tytułowy podział na wspólnotę i stowarzyszenie stał się kanonem wiedzy z zakresu teorii społecznej wartym, także dzisiaj, dokładnego przestudiowania.
Wspólnota i stowarzyszenie nie należy już dzisiaj do lektur bezwzględnie obowiązkowych [...]. O jej ważności wszakże przesądza i to, że była w swoim czasie książką głośną, na którą bardzo często się powoływano, i to, że [...] otwierała w socjologii niejedną nową drogę, którą można było iść nie uświadamiając sobie nawet długu zaciągniętego wobec Tönniesa. Wydaje się zresztą, iż lektura tego autora pokazuje lepiej niż lektura jakiegokolwiek innego klasyka socjologii rozdroże, na jakim znalazła się ta dyscyplina na przełomie wieków – XIX i XX – w dobie „wielkiej reorientacji myśli europejskiej”. „Eklektyzm” Tönniesa był sprawą nie tylko temperamentu, lecz również sytuacji historycznej, w jakiej znajdował się ten myśliciel – sytuacji na pograniczu epok.
(Ze Wstępu do wydania polskiego)
| Rok wydania | 2008 |
|---|---|
| Liczba stron | 390 |
| Kategoria | Klasyczne teorie socjologiczne |
| Wydawca | Wydawnictwo Naukowe PWN |
| ISBN-13 | 978-83-01-15398-4 |
| Numer wydania | 2 |
| Język publikacji | polski |
| Informacja o sprzedawcy | ePWN sp. z o.o. |
Ciekawe propozycje
Spis treści
| Wstęp do wydania polskiego (Jerzy Szacki) XIII | |
| Postscriptum 2008 LIII | |
| Przedmowa | 3 |
| K s i ę g a p i e r w s z a. OGÓLNY CHARAKTER PRZECIWIEŃSTWA | 21 |
| Przedmiot | 21 |
| I. Teoria wspólnoty | 27 |
| § 1. Zalążkowe postacie wspólnoty | 27 |
| § 2. Ich jednolitość i doskonałość | 30 |
| § 3. Wzajemność korzyści i świadczeń | 31 |
| § 4. Przewaga i kompensacja | 32 |
| § 5. Godność: wieku, siły, mądrości. Tkliwość i cześć | 33 |
| § 6. Wspólnota: krwi, terytorium, ducha. Pokrewieństwo, sąsiedztwo, przyjaźń | 34 |
| § 7. Autorytet: ojca, księcia, mistrza. Funkcje: sędziego, wodza, kapłana | 37 |
| § 8. Godność i służba jako wyraz wspólnoty. Granice nierówności | 40 |
| § 9. Porozumienie jako wola wspólnoty. Prawo naturalne jako kwintesencja obowiązków i uprawnień. Język. Język macierzysty. Zgodność albo duch rodzinny | 41 |
| § 10. Dzielenie się i powstawanie nowych jedności naturalnych. Naród — plemię — klan. Kraj — prowincja — wieś. Miasto — gildia — gmina | 44 |
| § 11. Wzajemna przynależność i wzajemne korzyści. Posiadanie i korzystanie ze wspólnych dóbr. Pole i dom | 46 |
| § 12. Ogólna tendencja wspólnoty. Schemat rozwoju. Głowa i członki. Dom jako jednostka elementarna | 48 |
| § 13. Życie domowe — trzy warstwy — służba w życiu domowym | 50 |
| § 14. Gospodarstwo domowe — ognisko i stół — wymiana jako element obcy | 51 |
| § 15. Dom wolno stojący — zagroda chłopska — dom miejski. Uzupełnianie się miasta i wsi— forma wymiany | 53 |
| § 16. Analogie: własności | 55 |
| § 17. Gmina wiejska i grunty gminne. Gmina jako gospodarstwo — jej samowystarczalność. Świadectwo Maine’a i Gierkego. Ustrój ekonomiczny, czyli komunistyczny | 58 |
| § 18. Miasto jako organiczna wspólnota. Rzemiosło jako sztuka. Sztuka a religia. Rozwój religii. Funkcje religii i sztuki w mieście. Miasto i handel — poglądy Schmollera | 62 |
| II. Teoria stowarzyszenia | 67 |
| § 19. Definicja. Negatywne podłoże. Wymiana. Wspólne dobra — wspólna wola. Równorzędność wartości — wyrok obiektywny | 67 |
| § 20. Wartość jako jakość obiektywna, uznawana przez stowarzyszenie; wyrażalna tylko w ilości niezbędnej pracy — w jednakowym przeciętnym czasie pracy. Znaczenie empiryczne | 70 |
| § 21. Towar jako wartość i wartość jako towar. Pojęcie pieniądza — wymiana w praktyce — pieniądz papierowy. Stowarzyszenie a nauka | 73 |
| § 22. Kontrakt — ofiarowanie czystej woli — przyzwolenie — dług i roszczenie — własność wspólna i dzielona | 75 |
| § 23. Kredyt jako namiastka pieniądza. Pieniądz prywatny. Sprzedaż pieniędzy w zamian za kredyt. Obligacja jako towar absolutny. Paradoks stowarzyszenia | 77 |
| § 24.Wymiana czynności zamiast przedmiotów — przyrzekanie czynności — prawo do ich wymuszania. Związek — jako szczególny podmiot porządku prawnego. Naturalna treść porządku prawnego — możliwe zmiany. Prawo naturalne jako zasada konwencji. Różnica między konwencją a tradycją | 80 |
| § 25. Społeczeństwo burżuazyjne — każdy jest kupcem — urzeczywistnianie się stowarzyszenia — utajona wojna — powszechna konkurencja — konwencjonalne życie towarzyskie. Stowarzyszenie w aspekcie moralnym | 82 |
| § 26. Rozwój stowarzyszenia — zjednoczenie kupców w obrębie narodu — oraz międzynarodowe — rynek światowy — przynależność do klasy kupieckiej — kapitał — sprzedawcy własnej pracy jako kupcy — różnica - wzajemne redukowanie się dążeń kupieckich | 85 |
| § 27. Różnica między sztuką a handlem. Usytuowanie kupca poza wspólnotą — tak samo wierzyciela. Motywy. Kredyt jako przedsięwzięcie pomocnicze dla handlu. Możliwość organicznego ujęcia stanu kupieckiego | 88 |
| § 28. Sprzeczność. Dążenie do uzyskania nadwyżki — w nieskończoność. Nieadekwatność ujmowania w kategoriach wspólnoty. Kupcy i kapitaliści jako władcy stowarzyszenia — niewolnictwo — niewolnicy jako podmioty stowarzyszenia | 91 |
| § 29. Siła robocza. Zbywanie jej za pieniądze. Nabywanie i odsprzedaż siły roboczej | 94 |
| § 30. Lichwa i landlordyzm a handel — możliwość wyzysku siły roboczej. Kupiec i rzemieślnik — zaliczka na materiał, narzędzia itp. | 96 |
| § 31. Zasada przekształcania się warsztatu w przedsiębiorstwo handlowe — podporządkowywanie sobie rzemiosła przez handel. Doskonalenie metody — skupianie w dużych zakładach. Postęp techniki — maszyny. Trzy fazy rozwoju przemysłu — ich odpowiedniki w gospodarce rolnej — uprzemysławianie się rolnictwa | 99 |
| § 32. Metamorfoza kupca — i mistrza. Zarządzanie — dające się wyodrębnić. Przedsiębiorca — gra — ryzyko — stan przejściowy. Produkcja kapitalistyczna jako przeciwieństwo handlu | 102 |
| § 33. Omówienie tego przeciwieństwa. Towary gotowe — towary wytwarzane. Praca i zlecenie pracy. Dowolne rozmiary produkcji | 104 |
| § 34. Zysk w handlu i zysk w produkcji. Różnica między wartością siły roboczej a wartością pracy | 106 |
| § 35. Wartość i cena siły roboczej. Zakup towarów przez chcących je użytkować jako okoliczność korzystna dla sprzedającego | 107 |
| § 36. Zakup towaru przez chcącego go odsprzedać jako okoliczność niekorzystna dla sprzedającego. Prawdopodobna cena siły roboczej i jej granice. Problematyczność jej wartości | 109 |
| § 37. Społecznie niezbędny czas pracy. Walka o ceny toczy się między monopolistami. Pojęciowe znaczenie prawa wartości — jego redukowalność do reguł kalkulacji | 111 |
| § 38. Usługi na rynku towarów. Rynek pracy. Ponieważ praca kryje się za rzeczą, więc kapitalistyczny podmiot wydaje się wytwórcą, rzeczywistą jednak przyczyną dzieła, a więc źródłem wartości, jest praca | 114 |
| § 39. Rynek detaliczny. Przeciwne kierunki ruchu. Pozostałe usługi. Kapitalistyczny charakter usług | 116 |
| § 40. Klasa kapitalistów i klasa robotników — elementy konstytutywne stowarzyszenia. Względność ogólnej konstrukcji pojęcia stowarzyszenia | 118 |
| K s i ę g a d r u g a. WOLA NATURALNA I WOLA ARBITRALNA | 123 |
| I. Formy ludzkiej woli | 123 |
| § 1. Charakterystyka pojęcia | 123 |
| § 2. Wola naturalna obejmuje myślenie, wola arbitralna jest tworem myślenia | 123 |
| § 3. Stosunek między wolą naturalną a działaniem — stosunek między wolą arbitralną a działaniem | 124 |
| § 4. Wola naturalna a życie organiczne — ich rozwój | 125 |
| § 5. Życie wegetatywne i życie animalne. Wola wegetatywna i animalna — wola mentalna | 128 |
| § 6. Pierwsza forma woli naturalnej: upodobanie. Rozwój i wzrost jako czynniki wyjaśniające. Narządy zmysłów | 130 |
| § 7. Druga forma woli naturalnej: przyzwyczajenie. Doświadczenie i ćwiczenie. Różnica między rozwojem a ćwiczeniem. Przyzwyczajenie jako substancjalny pierwiastek umysłu zwierząt i ludzi. Przyzwyczajenie i rozsądek | 133 |
| § 8. Trzecia forma woli naturalnej: pamięć. Ogólne znaczenie pamięci. Nowsze poglądy psychologów. Wyuczona kombinacja. Mowa. Fantazja. Pamięć i rozum. Uwaga o Spinozie | 136 |
| § 9. Dalsze definicje | 140 |
| A. Wywiedzenie świadomych czynności ludzkich z uczuć — uwarunkowania i rodzaje | 140 |
| B. Zadatki i okoliczności — zadatki i ćwiczenia — uczenie się | 142 |
| C. Natura człowieka — druga natura — trzecia natura — afirmacja i negacja — treść natury indywidualnej — jej przejawy | 143 |
| D. Istota człowieka jako namiętność — jako dzielność — jako geniusz. Wola naturalna jako pierwiastek wrodzony — namiętność jako skłonność — dzielność jako usposobienie — geniusz jako sumienie | 144 |
| E. Jakość woli — dobra wola. Cnoty: energia, męstwo, pilność. Odmienność dobroci w sensie moralnym. Ludzka szczerość, dobroć, wierność. Możliwe znaczenie moralne cnót moralnie obojętnych | 140 |
| § 10. Rozważania o woli arbitralnej. Jedność, o której stanowi cel. Panowanie myślenia. Wolność myślenia. Przyczynowość myślenia | 148 |
| § 11. Postacie woli arbitralnej. W odniesieniu do wyboru — namysł. W odniesieniu do określonego pojedynczego działania — postanowienie. W odniesieniu do samego myślenia — pojęcie | 150 |
| § 12. Ogół form woli arbitralnej — aparat. Dążność jako ogólny przejaw woli arbitralnej. Wyrachowanie jako szczególny przejaw woli arbitralnej. Uświadomienie jako najwyższy albo duchowy przejaw woli arbitralnej | 153 |
| § 13. Cel najwyższy jako coś obcego. Dążenie do szczęścia | 156 |
| § 14. Odmienne dążenia do szczęścia — szczęście pospolite i szczęście wyższe. Dążenie do zdobycia środków — władzy — pieniędzy. Rodzaje dążności rzeczywistych — egoizm — próżność — pojęcie żądzy korzyści. Motywy stowarzyszania się. Żądza pieniędzy — żądza zysku — pojęcie żądzy posiadania. Ambicja — żądza wiedzy — pojęcie żądzy panowania | 158 |
| § 15. Pragnienia formułowane w myślach — ich następstwa — woli nie można uznać za dobrą — uznanie dla inteligencji — spryt — oświecenie — konsekwencja woli arbitralnej | 161 |
| § 16. Ocena z perspektywy woli naturalnej — fałszywa ocena egoizmu — obojętność egoistów — czynienie zła a własne usposobienie i sumienie | 163 |
| § 17. Głowa i serce — uczucia i rozsądek—natura myślenia — pamięć i przychylność | 166 |
| § 18. Kojarzenie idei. Własne sprawy. Poczucie obowiązku — dzieło — myślenie i wola — myślenie odrywa się od działania — cel i środek — środek najlepszy | 168 |
| II. Objaśnienie przeciwieństwa | 171 |
| § 19. Przyrównanie postaci woli naturalnej do organów naturalnych — postaci woli arbitralnej do przyrządów sztucznych | 171 |
| § 20. Wolność i możliwość realna jako materia woli naturalnej — wolność i możliwość idealna jako tworzywo woli arbitralnej | 173 |
| § 21. Bliższe przyjrzenie się wolności woli arbitralnej. Zużywanie środków gwoli przyszłej przyjemności. Działanie jako kupno. Wola jako negacja. Przeciwstawność elementów przyjemności i przykrości | 174 |
| § 22. Bliższe przyjrzenie się wolności woli naturalnej. Możność implikuje mus i działanie. Stosunek między dziełem a pracą — przystosowanie. Psychologicznie rzeczywiste organy formowane przez siłę miłości — trwała własność | 175 |
| § 23. Stosunek całości organicznej do jej części — przyjemność i przykrość — consensus. Porównanie z wolą arbitralną | 178 |
| § 24. Formy woli arbitralnej a pojedynczy człowiek — jego dialektyczne przeciwieństwo. Zachowanie ludzi względem siebie odpowiadające formom woli naturalnej | 180 |
| § 25. Doświadczenie odbiega od schematów — dyspozycje: temperament, charakter, sposób myślenia. Antagonizm między wolą arbitralną a wolą naturalną. Naturalny i sztuczny pierwiastek charakteru | 181 |
| § 26. Pobudzanie uczuć przez wolę naturalną i wolę arbitralną. Opozycje: płynny — suchy, miękki — twardy, ciepły — zimny. Zorganizowana materia i martwe tworzywo. Konkretne i pierwotne — abstrakcyjne i sztuczne elementy indywidualności | 184 |
| § 27. Życie jako powołanie — życie jako interes. Metoda. Teoria. Właściwy cel — właściwy osąd — właściwe działanie | 185 |
| § 28. Znaczenie wiedzy. Chcenie jako operacja. Uwarunkowanie myślenia. Myślenie naukowe i kalkulacja. Logika | 188 |
| § 29. Myślenie jako praca mechaniczna. Myślenie jako aktywność organiczna i artystyczna. Nauczanie i uczenie się | 190 |
| § 30. Kunszt wytwarzania przyrządów. Działanie narzędzi i metod. Rola pracy | 191 |
| § 31. Wola naturalna jako duch artystyczny — moc twórcza fantazji. Wola naturalna jako źródło woli arbitralnej — pojęcie — przekazywanie pojęć. Rola nauczyciela i doradcy. Inna, gdy chodzi o wykształcenie kunsztu | 192 |
| § 32. Formy woli naturalnej jako motywy — normy. Formy woli arbitralnej jako motywy i normy. Wolność aktu woli rządzonego wolą naturalną i rządzonego wolą arbitralną | 194 |
| III. Znaczenie empiryczne | 197 |
| § 33. Psychologiczne różnice między płciami. Czujna uwaga myśliwego i rabusia. Dalekowzroczność i trafność sądu przywódcy. Postępowanie naukowe przy wszystkich działaniach i umiejętnościach praktycznych | 197 |
| § 34. Twórcza siła intelektu kobiety. Bierna apercepcja — spontaniczność — smak — geniusz budowy. Natury kobiece. Artysta i człowiek sztuczny. Antynomie temperamentu, charakteru, sposobu myślenia | 201 |
| § 35. Młodość i starość. Niewinność dzieci. Przejście od sumienia do czystej rozumności. Rosnąca i słabnąca namiętność. Doświadczenie jako bogactwo — skupienie się na prostych celach | 204 |
| § 36. Przeciwieństwo w dziedzinie życia mentalnego — lud i ludzie wykształceni — sumienie u ludu — sumienie zniszczone przez myślenie — uświadomienie | 207 |
| § 37. Sumienie jako wstyd — odniesienie do wspólnoty — cześć — idea moralności. Życie w stowarzyszeniu i pozór | 209 |
| § 38. Rynek i salon. Wstyd jako głupota. Sumienie a religia — temat dziejów. Uwarunkowanie tych opozycji | 212 |
| § 39. Wola naturalna a wspólnota. Wola arbitralna a stowarzyszenie. Kobiety a życie we wspólnocie — gospodarstwo domowe — rolnictwo — sztuka | 214 |
| § 40. Prace męskie i handel. Handel a kłamstwo. Kłamstwo jako podstawa stowarzyszenia. Kobieta a praca fabryczna. Kobieta a nauka | 217 |
| § 41. Analogiczne przeciwieństwa. Dzieciństwo i wspólnota. Praca dzieci. Zdobywanie wiedzy. Wiek dojrzały i stowarzyszenie | 220 |
| § 42. Lud i wspólnota. Wykształcenie a handel — zagłada ludu — proletariat a uświadomienie — koniec stowarzyszenia | 222 |
| K s i ę g a t r z e c i a. PRZESŁANKI PRAWA NATURALNEGO | 229 |
| I. Definicje i tezy | 229 |
| § 1. Jaźń jako jedność organiczna. Organizm jako zespół organizmów elementarnych — cel — zdolność do życia. Całość i części. Ludzkość jako konkretna ogólność — człony — typy — zgromadzenie naturalne | 229 |
| § 2. Osoba jako jedność mechaniczna — fikcja — stosunek między wielością a jednością jak między rzeczami a ich pojęciami. Osoba jako człowiek pojedynczy lub jako wielu ludzi. Zdolność pojedynczego człowieka do decyzji — zdolność wielu ludzi do decyzji. Zgromadzenie. Równość osób naturalnych | 233 |
| § 3. Zgromadzenie reprezentujące samo siebie — osoba sztuczna. Uznanie. Personifikacja teoretyczna. Reprezentacja — konstytuowanie osób sztucznych — zaistnienie zjednoczonych środków. Pojęcie osoby jako fikcyjny podmiot woli arbitralnej | 236 |
| § 4. Wspólnota jako jaźń. Stowarzyszenie jako osoba. Prawo i system prawny — prawo rodzinne i prawo obligacyjne — prawo własności jako sfera pośrednia | 238 |
| § 5. Sfera woli naturalnej. Sfera woli arbitralnej. Definicja własności — własność organiczna i mechaniczna — posiadanie i rozporządzanie — własność wewnętrzna i zewnętrzna. Jedność i wielość | 240 |
| § 6. Stosunek do ciała i życia — do możliwych działań innego człowieka. Posiadanie zwierząt — ziemi — rzeczy przez siebie wytworzonych — uwewnętrznienie — zbycie. Towar. Pieniądz. Obligacja | 242 |
| § 7. Grupy i przeciwieństwa. Status i kontrakt. Stanowisko sir H. Maine’a 246. § 8. Panowanie i własność — we wspólnocie — w stowarzyszeniu. Cudza siła robocza jako własność — ludzie jako towar. Pozycja panującego — dwojaki charakter panowania | 248 |
| § 9. Pojęcie i określenie wynagrodzenia. Zasługa i jej następstwa. Akty niejednoczesne i jednoczesne — sprawiedliwość dystrybutywna i sprawiedliwość komutatywna | 251 |
| § 10. Przejście od stosunku służebnego do stosunku czysto umownego. Zdolności ogólnoludzkie. Ogólność idei i ogólność pojęcia. Praca staje się abstrakcyjna i prosta — jej cena. Robotnicy najemni i chlebodawcy | 254 |
| § 11. Wynagrodzenie a danina. Przyzwyczajenie i obowiązek. Prośba i łaska. Wdzięczność. Zniesienie danin — zniesienie wynagrodzenia — przeciwstawianie się stanów wyższych. Jałmużna i napiwek. Podarunek a skłonność. Zachowywanie pozorów. Podarunek pieniężny. Podatek jako pojęcie z dziedziny stowarzyszenia | 256 |
| § 12. Równoległość życia i prawa — materia i forma. Związek ciał. Wymiana rzeczy. Kontrakt szczegółowy i kontrakt ogólny. Osoby prawne. Związek i przymierze | 260 |
| § 13. Rosnąca rola kontraktu. Przystosowywanie się statusu. Typy związków i przymierzy we wspólnocie — małżeństwo. Stosunki, które mogą zmienić się w kontrakty. Kontrakty handlowe — zaufanie — zastępowane przez kalkulację. Kontrakt o pracę — jako dźwignia możliwej nowej organizacji współżycia | 262 |
| § 14. Związki w stowarzyszeniu — cele — rozporządzanie środkami — określony cel i określony środek. Towarzystwa rozporządzające majątkiem. Różnica między jednostką a związkiem jako osobą samodzielną. Towarzystwo akcyjne. Wkład pracy zamiast wkładu kapitału | 265 |
| II. Pierwiastek naturalny w prawie | 271 |
| § 15. Problem starożytnej filozofii prawa — rozwiązania. Dwa znaczenia pierwiastka naturalnego | 271 |
| § 16. Ewolucja kultury starożytnej — prawo powszechne. Ogólność i pierwotność. Fikcja i abstrakcja wywiedzione z doświadczenia | 273 |
| § 17. Powszechna wolność działania. Wyróżnienie prawa powszechnego i prawa naturalnego. Postęp od tego, co ogólne, do tego, co szczególne. Wnioski | 275 |
| § 18. Powszechność małżeństwa jako przykład. Dwojakie znaczenie powszechności. Prawo sumienia. Prawo objawione. Prawo cywilne urasta do prawa światowego. Porządek przypadkowy i porządek konieczny. Człowiek-abstrakcja | 277 |
| § 19. Porządek stowarzyszenia. Prawo handlowe. Wykształcenie się tego prawa i upadek życia w cesarstwie rzymskim | 279 |
| § 20. Kultura chrześcijańska i przyjęcie prawa rzymskiego świata. Dziedziny oddziaływania prawa rzymskiego — rozbicie wspólnot — rodzina i małżeństwo. Prawo naturalne nowożytnych czasów — w prawie publicznym i ustawodawstwie | 281 |
| III. Formy woli połączonej — społeczność i państwo | 284 |
| § 21. Upodobanie i porozumienie. Skłonność i zgodność. Przyzwyczajenie i zwyczaj. Usposobienie i obyczaje. Sens i treść zwyczajów | 284 |
| § 22. Obyczaje. Ojczyzna. Więź z zamieszkaną, uprawianą, posiadaną ziemią. Pamięć przodków. Związek małżeński a obyczaje | 286 |
| § 23. Obyczaje jako prawo zwyczajowe. wspólne | 288 |
| § 24. Odrębność. Zgodność jako prawo naturalne, obyczaje jako prawo pozytywne. Społeczność i jej rodzaje | 290 |
| § 25. Stosunek między społecznością a wspólnotą. Społeczność jako armia — zgromadzenie wojowników i przywódcy — godność książęca albo królewska | 293 |
| § 26. Armia a własność — kasta wojowników — szlachta. Szlachta a pospólstwo | 295 |
| § 27. Tendencje części składowych społeczności. Miasto jako urzeczywistnienie idei społeczności — polis. Majestat społeczności. Dwojakie znaczenie gminy ludowej | 296 |
| § 28. Zespół i zrzeszenie. Uzależnienie od społeczności. Kościół i duchowno-świeckie imperium powszechne. Zrzeszenie a środki przymusu. Regulamin | 298 |
| § 29. Państwo i jego cel. Nadrzędność prawa wobec stowarzyszenia i państwa. Państwo jako interpretator prawa i prawodawca. Władza ustawodawcza. Polityka. Państwo samo jest stowarzyszeniem. Prawo państwowe prawem najwyższym. Administracja. Socjalizm. Państwo światowe. Koniec istnienia państwa | 302 |
| § 30. Ostatnia postać wspólnej woli — wiara i religia — doktryna i opinia publiczna. Związek religii z życiem rodzinnym i obyczajami — ze społecznością. Przysięga. Małżeństwo i przysięga jako kamienie węgielne moralności | 306 |
| § 31. Opinia publiczna a nauka — ocena postępków i przekonań. Przekonania polityczne. Partia i rząd. Prasa — potęga prasy — ku republice światowej. Ogólna uwaga ograniczająca | 309 |
| T y t u ł e m u z u p e ł n i e n i a. WNIOSKI I PERSPEKTYWY | 315 |
| § 1. Przeciwstawne określenia porządku współżycia, prawa i moralności | 315 |
| § 2. Substancja woli społecznej i wolność woli arbitralnej. Kultura ludowa i państwowość | 316 |
| § 3. Porządek a temperament. Prawo a charakter. Moralność a sposób myślenia. Przemiany | 318 |
| § 4. Stowarzyszenie i wielkie miasto — kraj — świat. Miasto handlowe. Stolica. Miasto światowe | 320 |
| § 5. Życie rodzinne — trwałość i upadek. Upadek obyczajów — przeciwdziałanie ze strony stowarzyszenia i państwa | 323 |
| § 6. Wpływ na masy. Stosunek do państwa i stowarzyszenia. Zagłada kultury i cywilizacji | 326 |
| § 7. Uwagi końcowe. Dwie epoki. Zestawienie form woli i form życia | 327 |
| § 8. Analogie indywidualnych procesów życiowych, życie wegetatywne i animalne. Stosunek życia mentalnego do wegetatywnego i animalnego | 329 |
| § 9. Komunizm. Indywidualizm. Socjalizm. Kultura starożytna i kultura współczesna. Zadania | 332 |
| Indeks nazwisk | 334 |
Wypożyczaj w abonamencie!
Już od 2,66 zł za ebooka
