EBOOKI WYDAWCY
Autor:
Wydawca:
Format:
mobi, epub, ibuk
Podręcznik przeznaczony dla studentów prawa, administracji i historii. Zawiera całościowe przedstawienie ewolucji „modelowych” ustrojów: Anglii, Francji, Niemiec, Rosji i Stanów Zjednoczonych Ameryki. Ciekawie ukazuje funkcjonowanie głównych instytucji państwowych omawianych państw oraz zmiany i reformy ustrojowe. Uwzględnia praktykę konstytucyjną danych rozwiązań ustrojowych. Marian Lech Klementowski (ur. 1943), pracownik naukowo-dydaktyczny Katedry Historii Państwa i Prawa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Autor kilkudziesięciu pozycji obejmujących monografie, obszerne rozprawy i artykuły, w tym również publikowane w języku niemieckim w prestiżowym czasopiśmie „Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte”. Uczestnik krajowych i zagranicznych sympozjów naukowych. W kręgu jego głównych zainteresowań badawczych znajdują się: historia europejskiego prawa i postępowania karnego oraz gwarancje ochrony wolności osobistej w średniowiecznych i wczesnonowożytnych państwach europejskich. Autor m.in.: Studia nad kształtowaniem się gwarancji ochrony osobistej w państwie niemieckim X–XIV wiek (Lublin 1994), opracował także Efemeros czyli Diariusz prywatny pisany w Zamościu w latach 1656–1672 (Lublin 2002).
Rok wydania | 2012 |
---|---|
Liczba stron | 736 |
Kategoria | Historia prawa i ustroju |
Wydawca | Wydawnictwo Naukowe PWN |
ISBN-13 | 978-83-01-17713-3 |
Numer wydania | 1 |
Język publikacji | polski |
Informacja o sprzedawcy | ePWN sp. z o.o. |
EBOOKI WYDAWCY
POLECAMY
Ciekawe propozycje
Spis treści
Do Czytelnika | 21 |
Przedmowa | 23 |
Dział I. Między starożytnością a średniowieczem | 27 |
Uwagi wstępne | 29 |
Rozdział 1. Upadek zachodniego cesarstwa rzymskiego | 33 |
1.1. Przyczyny upadku | 33 |
1.1.1. Przyczyny zewnętrzne | 33 |
1.1.2. Przyczyny wewnętrzne | 35 |
1.1.2.1. Kryzys gospodarczy | 35 |
1.1.2.2. Kryzys na rynku pracy | 35 |
1.1.2.3. Przyczyny ekologiczno-przyrodnicze | 36 |
1.1.2.4. Przyczyny społeczne | 37 |
1.1.2.4.1. Rozkład kultury miejskiej | 37 |
1.1.2.4.2. Kryzys moralny i obyczajowy | 38 |
1.1.2.4.3. Osłabienie rodziny rzymskiej | 38 |
1.1.2.4.4. Spadek przyrostu naturalnego | 39 |
1.1.2.4.5. Niechęć do służby wojskowej | 40 |
1.1.2.4.6. Kryzys ideologiczny | 40 |
1.1.2.5. Przyczyny polityczne | 41 |
1.1.2.5.1. Przyczyny wewnętrzne | 41 |
1.1.2.5.2. Przyczyny zewnętrzne | 42 |
1.2. Cesarstwo wschodniorzymskie (395–1453) | 44 |
Rozdział 2. Cesarstwo rzymskie a chrześcijaństwo | 46 |
2.1. Stosunek państwa rzymskiego do chrześcijaństwa | 46 |
2.2. Pierwotna organizacja Kościoła katolickiego | 47 |
2.3. Stanowisko cesarzy rzymskich w Kościele katolickim | 49 |
Rozdział 3. Ustrój rodowo-plemienny germańskich państw szczepowych | 51 |
Rys historyczny | 51 |
3.1. Ustrój rodowo-plemienny | 52 |
3.1.1. Rozmieszczenie plemion germańskich | 52 |
3.1.2. Kultura i cywilizacja Germanów | 52 |
3.1.2.1. Wiara i religia germańska | 53 |
3.1.2.2. Ideały moralne Germanów | 53 |
3.1.3. Organizacja życia społecznego | 54 |
3.1.3.1. Rodzina germańska | 54 |
3.1.3.2. Różnicowanie się społeczeństwa | 55 |
3.1.3.3. Drużyna | 56 |
3.1.3.4. Geldonie | 56 |
3.1.4. Władze centralne plemion germańskich | 57 |
3.1.4.1. Wiec plemienia | 57 |
3.1.4.2. Zjazdy arystokracji plemiennej | 57 |
3.1.4.3. Król | 58 |
3.1.5. Zarząd lokalny w państwie germańskim | 58 |
3.1.6. Organizacja wojskowa w państwie germańskim | 58 |
3.1.7. Wymiar sprawiedliwości | 59 |
3.1.7.1. Sądownictwo | 59 |
3.1.7.2. Zemsta rodowa | 59 |
3.2. Rozwój szczepowych państw germańskich | 60 |
3.2.1. Osiedlanie się państw szczepowych | 60 |
3.2.2. Rozmieszczenie państw szczepowych | 61 |
3.2.3. Państwa szczepowe germańskie na Wyspach Brytyjskich | 63 |
Dział II. Początki państwa patrymonialno-lennego | 65 |
Rys historyczny | 67 |
Rozdział 4. Ustrój państwa Franków | 69 |
4.1. Rozwój terytorialny | 69 |
4.2. Kultura i cywilizacja | 70 |
4.3. Ustrój społeczno-gospodarczy | 71 |
4.3.1. Ustrój społeczny za Merowingów | 72 |
4.3.2. Ustrój społeczny w północno-wschodniej części państwa Franków | 73 |
4.3.3. Instytucje społeczne oparte na więzach krwi | 74 |
4.4. Władze centralne | 76 |
4.4.1. Grupa kierownicza | 77 |
4.4.2. Panujący | 77 |
4.4.2.1. Podstawy i zakres władzy monarchy | 77 |
4.4.2.2. Zasady następstwa tronu | 78 |
4.4.2.3. Kompetencje władcy | 80 |
4.4.2.4. Próby wzmocnienia władzy królewskiej | 82 |
4.5. Organy zarządu centralnego państwa | 83 |
4.5.1. Palatium | 83 |
4.5.2. Placita | 84 |
4.5.3. Synody | 84 |
4.6. Zarząd lokalny | 85 |
4.6.1. Zarząd lokalny za Merowingów | 85 |
4.6.2. Kryzys zarządu lokalnego | 86 |
4.6.3. Zarząd lokalny za Karolingów | 87 |
4.7. Wymiar sprawiedliwości | 88 |
4.7.1. Zemsta legalna | 88 |
4.7.2. Karne postępowanie pozasądowe z urzędu | 89 |
4.7.3. Sądownictwo | 90 |
4.8. Wpływ ustroju państwa Franków na rozwój państwowości europejskiej | 91 |
Rozdział 5. Kształtowanie się modelu państwa patrymonialno-lennego | 92 |
5.1. Feudalizm a ustrój lenny | 92 |
5.2. Istota feudalizmu – stosunek poddańczy | 92 |
5.3. Ustrój lenny | 93 |
5.4. Umowa lenna – kontrakt lenny | 94 |
5.4.1. Prawa i obowiązki seniora | 95 |
5.4.2. Prawa i obowiązki wasala | 95 |
5.5. Władztwo lenne | 97 |
5.5.1. Władze centralne we władztwie lennym | 97 |
5.6. Źródła prawa lennego | 98 |
5.7. Formy państwa feudalnego | 98 |
Dział III. Państwo patrymonialno-lenne | 103 |
Rys historyczny | 105 |
Rozdział 6. Ustrój Francji do schyłku XIV w | 107 |
6.1. Rozwój terytorialny Francji | 107 |
6.2. Stanowość społeczeństwa | 109 |
6.3. Pojęcie państwa we Francji | 113 |
6.4. Władze centralne | 114 |
6.4.1. Podstawy i zakres władzy królewskiej we Francji | 114 |
6.4.2. Objęcie władzy | 115 |
6.4.3. Uprawnienia króla francuskiego | 118 |
6.5. Zarząd centralny państwa francuskiego do XV w. – curia regis | 121 |
6.5.1. Dwór królewski | 122 |
6.5.2. Curia regis, czyli Wielka Rada Feudalna | 123 |
6.5.3. Parlament Paryża | 124 |
6.5.4. Stany Generalne i Stany Prowincjonalne | 125 |
6.5.4.1. Stany Generalne | 125 |
6.5.4.2. Stany Prowincjonalne | 127 |
6.5.5. Ścisła Rada Królewska | 127 |
6.5.6. Izba Obrachunkowa | 128 |
6.6. Zarząd lokalny | 128 |
6.7. Wymiar sprawiedliwości w państwie francuskim do XV w | 130 |
6.8. Skarbowość | 132 |
6.9. Wojskowość | 133 |
6.10. Stosunek państwa do Kościoła katolickiego | 134 |
Rozdział 7. Ustrój państwa niemieckiego do 1806 r | 136 |
7.1. Rozwój terytorialny państwa | 136 |
7.2. Ustrój społeczny Rzeszy | 138 |
7.2.1. Stan szlachecki | 138 |
7.2.2. Stan duchowny | 139 |
7.2.3. Stan mieszczański | 140 |
7.2.4. Stan chłopski | 140 |
7.3. Pojęcie państwa niemieckiego | 141 |
7.3.1. Pojęcie Rzeszy Niemieckiej | 141 |
7.3.2. Specyfika stosunków wewnętrznych | 141 |
7.4. Władze centralne I Rzeszy Niemieckiej | 142 |
7.4.1. Król albo cesarz | 143 |
7.4.1.1. Pojęcie monarchy | 143 |
7.4.1.2. Sposób objęcia władzy | 144 |
7.4.1.3. Kompetencje panującego | 146 |
7.4.1.4. Odpowiedzialność monarchy | 150 |
7.4.2. Kuria królewska | 152 |
7.4.3. Zjazdy Rzeszy, Sejm Rzeszy od XV w | 152 |
7.4.4. Zjazdy książąt elektorów | 154 |
7.4.5. Sąd Kameralny Rzeszy | 155 |
7.4.6. Rada Nadworna Rzeszy | 157 |
7.4.7. Rząd Rzeszy | 157 |
7.5. Zarząd lokalny | 158 |
7.6. Sądownictwo | 159 |
7.7. Skarbowość | 161 |
7.8. Wojskowość | 162 |
7.9. Stosunek państwa do wyznań | 163 |
7.10. Charakter prawny i ustrój terytoriów Rzeszy | 164 |
7.11. Zasady ustrojowe władztw terytorialnych | 166 |
Rozdział 8. Uniwersalizm cesarsko-papieski – Christianitas Europa (X–XIV w.) | 167 |
Rys historyczny | 167 |
8.1. Geneza i charakter prawny związku państw chrześcijańskiej Europy – Christianitas | 168 |
8.2. Cele i zadania Christianitas | 169 |
8.3. Władze centralne Christianitas | 170 |
8.3.1. Papież | 170 |
8.3.2. Sobór powszechny | 172 |
8.3.3. Cesarz | 173 |
8.4. Instytucje realizujące cele Christianitas | 174 |
8.4.1. Instytucje Christianitas w dziedzinie wojskowości | 174 |
8.4.1.1. Rycerstwo | 174 |
8.4.1.2. Krzyżowcy | 175 |
8.4.1.3. Zakony rycerskie | 175 |
8.4.2. Instytucje Christianitas w zakresie nauki i nauczania | 178 |
8.4.3. Instytucje realizujące wymiar sprawiedliwości Christianitas | 180 |
8.4.3.1. Samopomoc | 180 |
8.4.3.2. Sądownictwo | 181 |
8.4.4. Instytucje Christianitas w zakresie opieki społecznej | 181 |
8.4.5. Instytucje Christianitas w zakresie skarbowości | 182 |
8.5. Wspólne prawo Christianitas | 182 |
Rozdział 9. Ustrój Anglii do schyłku XV w | 184 |
Rys historyczny | 184 |
9.1. Rozwój terytorialny państwa angielskiego | 185 |
9.2. Odrębność angielskiego ustroju lennego | 186 |
9.3. Odrębności angielskiego ustroju społecznego | 188 |
9.4. Władze centralne w państwie angielskim do XV w | 189 |
9.4.1. Władza monarchy do końca XIII w | 190 |
9.4.2. Ograniczanie władzy królewskiej (XIII–XV w.) | 192 |
9.4.3. Zasady następstwa tronu | 194 |
9.5. Organy centralnego zarządu | 195 |
9.5.1. Kuria królewska | 195 |
9.5.2. Parlament | 196 |
9.6. Odrębności samorządu lokalnego | 198 |
9.6.1. Urząd szeryfa | 198 |
9.6.2. Samorząd lokalny | 199 |
9.7. Odrębność sądownictwa angielskiego | 200 |
9.7.1. Sądownictwo centralne | 200 |
9.7.2. Sądownictwo lokalne | 203 |
9.8. Stosunek państwa do Kościołów | 205 |
Rozdział 10. Ustrój Rusi Kijowskiej i państwa moskiewskiego do połowy XVII w | 207 |
10.1. Państwo kijowskie w okresie monarchii wczesnofeudalnej | 207 |
10.1.1. Powstanie i rozwój państwa kijowskiego | 207 |
10.1.2. Władze centralne | 209 |
10.1.2.1. Wielki książę | 209 |
10.1.2.2. Zasady następstwa tronu | 210 |
10.1.2.3. Zakres władzy wielkiego księcia | 211 |
10.1.3. Organy kolegialne | 213 |
10.1.3.1. Dwór książęcy i urzędnicy nadworni | 213 |
10.1.3.2. Drużyna książęca | 214 |
10.1.3.3. Rada książęca | 214 |
10.1.3.4. Zjazdy książąt i wiece | 215 |
10.1.4. Zarząd lokalny | 215 |
10.1.5. Skarbowość | 216 |
10.1.6. Wojskowość | 217 |
10.1.7. Wymiar sprawiedliwości | 218 |
10.1.7.1. Sądownictwo | 218 |
10.1.7.2. Pozasądowe formy wymiaru sprawiedliwości | 218 |
10.1.8. Stosunek państwa do Kościołów | 219 |
10.2. Ruś Kijowska w okresie rozdrobnienia feudalnego (XII–XIV w.) | 221 |
10.2.1. Rozdrobnienie feudalne | 221 |
10.2.2. Zwierzchnictwo mongolskie | 222 |
10.3. Monarchia stanowa w państwie moskiewskim | 223 |
10.3.1. Terytorium zjednoczonego państwa moskiewskiego | 223 |
10.3.2. Podstawy zjednoczenia | 225 |
10.3.3. Ustrój | 227 |
10.3.3.1. Samodzierżawna władza cara | 227 |
10.3.3.2. Zarząd centralny | 228 |
10.3.3.3. Zarząd lokalny – samorząd gubny i ziemski | 231 |
10.3.3.4. Sądownictwo | 233 |
10.3.3.5. Wojskowość | 237 |
10.3.4. Stosunek państwa do Kościołów | 239 |
Dział IV. Państwo publiczne w czasach nowożytnych | 241 |
Monarchia absolutna | 243 |
Rys historyczny | 243 |
Rozdział 11. Ustrój Francji w okresie monarchii absolutnej (XVI–XVIII w.) | 249 |
Uwagi wstępne | 249 |
11.1. Terytorium państwa | 252 |
11.2. Absolutyzm króla Francji | 252 |
11.2.1. Podstawa i zakres władzy królewskiej | 252 |
11.2.2. Ograniczanie władzy królewskiej | 253 |
11.3. Organy administracji centralnej | 255 |
11.3.1. Dwór królewski | 255 |
11.3.2. Urzędy jednoosobowe | 255 |
11.3.3. Urzędy kolegialne – Rada Królewska | 257 |
11.4. Stany Generalne | 258 |
11.5. Administracja lokalna | 259 |
11.5.1. Gubernatorzy | 259 |
11.5.2. Intendenci | 259 |
11.6. Sądownictwo w okresie monarchii absolutnej | 261 |
11.6.1. Sądownictwo królewskie delegowane | 262 |
11.6.2. Sądownictwo królewskie zastrzeżone | 263 |
11.6.3. Sądownictwo królewskie szczególne | 264 |
11.6.4. Prokuratura i adwokatura | 264 |
11.7. Skarbowość | 265 |
11.8. Wojskowość | 266 |
11.9. Stosunek państwa do wyznań | 267 |
Rozdział 12. Ustrój Anglii w okresie monarchii absolutnej (XV–XVII w.) | 269 |
12.1. Terytorium państwa | 269 |
12.2. Podstawy prawne absolutyzmu angielskiego | 271 |
12.3. Zarząd centralny – Tajna Rada | 272 |
12.4. Parlament | 273 |
12.5. Specyfika angielskiej monarchii absolutnej | 274 |
12.6. Administracja terytorialna | 275 |
12.7. Stosunek państwa do wyznań | 275 |
Rozdział 13. Ustrój oświeconej pruskiej monarchii absolutnej do połowy XVIII w | 277 |
13.1. Rozwój terytorialny państwa pruskiego | 277 |
13.2. Podstawy doktrynalne funkcjonowania państwa i władcy | 279 |
13.3. Król Prus | 280 |
13.3.1. Zasady następstwa tronu | 280 |
13.3.2. Rządy osobiste monarchy | 281 |
13.3.3. Władza skarbowa monarchy | 281 |
13.3.4. Władza wojskowa monarchy | 282 |
13.3.5. Militaryzm pruski | 282 |
13.3.6. Władza administracyjna | 284 |
13.4. Organy centralne | 284 |
13.5. Administracja lokalna | 287 |
13.6. Skarbowość | 287 |
13.7. Ujednolicenie sądownictwa | 288 |
13.8. Stosunek państwa do wyznań | 290 |
Rozdział 14. Ustrój monarchii absolutnej Habsburgów do połowy XIX w | 292 |
14.1. Rozwój terytorialny monarchii | 292 |
14.2. Walka o jedność monarchii | 293 |
14.3. Organy władzy centralnej | 294 |
14.4. Organy władzy lokalnej | 298 |
14.5. Policja | 299 |
14.6. Sądownictwo | 300 |
14.7. Wojskowość | 301 |
14.8. Stosunek państwa do wyznań – reformy józefińskie | 302 |
Rozdział 15. Ustrój rosyjskiej oświeconej monarchii absolutnej (poł. XVII–XVIII w.) | 305 |
15.1. Terytorium państwa rosyjskiego | 305 |
15.2. Absolutny charakter władzy cesarskiej | 307 |
15.3. Organy władzy centralnej | 308 |
15.3.1. Senat Rządzący | 309 |
15.3.2. Kolegia | 311 |
15.4. Administracja lokalna | 313 |
15.5. Sądownictwo | 319 |
15.6. Wojskowość | 321 |
15.7. Skarbowość | 322 |
15.8. Stosunek państwa do wyznań – Świątobliwy Synod | 323 |
Dział V. Państwo konstytucyjne | 325 |
Rys historyczny | 327 |
Rozdział 16. Zagadnienia ogólne konstytucjonalizmu | 329 |
16.1. Podstawowe pojęcia | 329 |
16.2. Podstawy doktrynalne konstytucjonalizmu europejskiego | 330 |
16.3. Rodzaje konstytucji | 331 |
16.4. Źródła angielskiego prawa konstytucyjnego | 332 |
16.5. Formy konstytucjonalizmu | 333 |
16.5.1. Monarchia ograniczona | 333 |
16.5.2. Monarchia parlamentarno-gabinetowa | 334 |
16.5.3. Republika prezydencka | 335 |
16.5.4. Republika parlamentarno-gabinetowa | 335 |
Rozdział 17. Ewolucja ustroju Anglii (XVII–XX w.) | 337 |
17.1. Rozwój terytorialny państwa | 337 |
17.2. Schyłek monarchii absolutnej (1603–1648) | 341 |
17.3. Okres republiki (1648–1660) | 343 |
17.4. Restauracja Stuartów i „chwalebna rewolucja” (1660–1688) | 344 |
17.5. Kształtowanie się systemu parlamentarno-gabinetowego | 349 |
17.5.1. Stanowisko króla po 1689 r | 349 |
17.5.2. Pozycja parlamentu od XVIII w | 350 |
17.5.3. Powstanie Gabinetu | 351 |
17.5.4. Odpowiedzialność solidarna i polityczna (parlamentarna) ministrów | 352 |
17.5.5. Rząd a Gabinet | 354 |
17.6. Reformy prawa wyborczego w XIX i XX w | 356 |
17.7. Izba Lordów | 358 |
17.8. Reformy administracji lokalnej i sądownictwa | 360 |
Rozdział 18. Stany Zjednoczone Ameryki (XVIII–XX w.) | 363 |
Rys historyczny | 363 |
18.1. Rozwój terytorialny Stanów Zjednoczonych Ameryki | 364 |
18.2. Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki | 366 |
18.2.1. Prace nad konstytucją | 366 |
18.2.2. Uchwalenie i konstrukcja redakcyjna konstytucji | 367 |
18.2.2.1. Nadrzędność konstytucji | 367 |
18.2.2.2. Konstytucja sztywna – nowele | 368 |
18.2.2.3. Amerykańskie prawo konstytucyjne | 369 |
18.2.3. Fundamentalne zasady konstytucji | 369 |
18.3. Prawa obywatelskie | 370 |
18.4. Władza ustawodawcza – Kongres Stanów Zjednoczonych Ameryki | 374 |
18.4.1. Senat | 374 |
18.4.2. Izba Reprezentantów | 374 |
18.5. Władza wykonawcza | 376 |
18.5.1. Prezydent | 376 |
18.5.2. Administracja federalna | 379 |
18.6. Władza sądownicza | 380 |
18.6.1. Najwyższy Sąd Federalny | 380 |
18.6.2. Sądownictwo federalne | 381 |
18.6.3. Sądownictwo stanowe | 382 |
Rozdział 19. Francja w dobie rewolucji i dyktatury napoleońskiej (1789–1814) | 384 |
Rys historyczny | 384 |
19.1. Monarchia ograniczona (5 V 1789–22 IX 1792) | 387 |
19.1.1. Reformy Konstytuanty | 387 |
19.1.1.1. Zwołanie Stanów Generalnych | 387 |
19.1.2. Uchwały w sprawie likwidacji feudalizmu | 388 |
19.1.3. Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z 26 sierpnia 1789 r | 389 |
19.1.3.1. Zasady dotyczące organizacji politycznej państwa | 389 |
19.1.3.2. Prawa człowieka i obywatela | 389 |
19.1.3.3. Zasady dotyczące podstaw nowożytnego prawa karnego i procesu karnego | 391 |
19.1.3.4. Braki i niekonsekwencja Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela | 392 |
19.1.4. Reforma zarządu terytorialnego | 393 |
19.1.5. Reforma sądownictwa | 394 |
19.1.6. Unormowanie stosunków wyznaniowych – konstytucja cywilna kleru z 12 lipca 1790 r | 395 |
19.1.7. Konstytucja z 3 września 1791 r | 396 |
19.1.7.1. Podstawowe zasady ustroju konstytucyjnego | 396 |
19.1.7.2. Praktyka konstytucyjna | 398 |
19.2. Pierwsza Republika Francuska (21 IX 1792–2 XII 1804) | 399 |
19.2.1. Konwent Narodowy (21 IX 1792–26 X 1795) | 400 |
19.2.1.1. Proklamowanie republiki | 400 |
19.2.1.2. Powstanie w Wandei | 400 |
19.2.1.3. Dyktatura jakobińska (2 VI 1793–27 VII 1794) | 401 |
19.2.1.3.1. Konstytucja jakobińska z 24 czerwca 1793 r | 402 |
19.2.1.3.2. Struktura władz w okresie dyktatury jakobińskiej | 403 |
19.2.1.3.3. Ludobójstwo rewolucyjne – eksterminacja ludności Wandei | 406 |
19.2.1.3.4. Działalność ustawodawcza Konwentu | 407 |
19.2.1.3.5. Upadek dyktatury jakobińskiej | 411 |
19.2.1.4. Okres Konwencji thermidoriańskiej (27 VII 1794–23 IX 1795) | 411 |
19.2.1.4.1. Pierwsze reformy Konwencji | 411 |
19.2.1.4.2. Konstytucja z 22 sierpnia 1795 (dyrektorialna) | 412 |
19.2.1.4.3. Praktyka Dyrektoriatu | 413 |
19.3. Okres dyktatury napoleońskiej (9 XI 1799–6 IV 1814 i 1 III 1815–22 XI 1815) | 414 |
Uwagi wstępne | 414 |
19.3.1. Konstytucja konsularna z 13 grudnia 1799 r | 414 |
19.3.1.1. Podział władzy ustawodawczej | 415 |
19.3.1.2. Władza wykonawcza | 417 |
19.3.2. Bonapartyzm – cezaryzm | 418 |
19.3.3. Reforma zarządu terytorialnego | 419 |
19.3.4. Reforma władzy sądowniczej | 422 |
19.3.5. Konkordat z 1801 r | 423 |
19.3.6. Wielkie Cesarstwo | 424 |
Rozdział 20. Francja konstytucyjna (XIX–XX w.) | 428 |
20.1. Restauracja Burbonów (1814–1830) | 428 |
Uwagi wstępne | 428 |
20.1.1. Karta Konstytucyjna z 4 czerwca 1814 r | 429 |
20.1.1.1. Zasada suwerenności monarchy | 429 |
20.1.1.2. Władza wykonawcza | 430 |
20.1.1.3. Władza ustawodawcza | 430 |
20.1.1.4. Praktyka konstytucyjna | 431 |
20.1.1.5. Znaczenie Karty Konstytucyjnej z 1814 r | 432 |
20.2. Monarchia lipcowa (30 VII 1830–24 II 1848) | 432 |
Uwagi wstępne | 432 |
20.2.1. Karta Konstytucyjna z 14 sierpnia 1830 r | 433 |
20.2.1.1. Wzmocnienie roli parlamentu | 433 |
20.2.1.2. System orleański | 434 |
20.2.1.3. Znaczenie Karty Konstytucyjnej z 1830 r | 435 |
20.3. II Republika Francuska (24 II 1848–2 XII 1852) | 435 |
20.3.1. Proklamowanie republiki | 435 |
20.3.2. Konstytucja II Republiki z 4 listopada 1848 r | 435 |
20.3.2.1. Władza ustawodawcza | 436 |
20.3.2.2. Władza wykonawcza | 436 |
20.3.2.3. Praktyka konstytucyjna | 437 |
20.4. II Cesarstwo Francuskie (2 XII 1852–4 IX 1870/31 I 1875) | 438 |
20.4.1. Konstytucja z 14 stycznia 1852 r | 438 |
20.4.1.1. Przywrócenie godności cesarskiej | 439 |
20.4.1.2. Władza ustawodawcza | 439 |
20.4.2. Praktyka konstytucyjna II Cesarstwa | 440 |
20.4.2.1. Cesarstwo autorytarne | 440 |
20.4.2.2. Cesarstwo liberalne | 440 |
20.5. III Republika Francuska (4 IX 1870/30 I 1875–27 X 1946) | 442 |
Uwagi wstępne | 442 |
20.5.1. Uchwalenie konstytucji III Republiki Francuskiej w 1875 r | 442 |
20.5.2. Władze centralne III Republiki Francuskiej | 444 |
20.5.2.1 Władza ustawodawcza | 444 |
20.5.2.2. Władza wykonawcza | 445 |
20.5.3. Praktyka konstytucyjna III Republiki Francuskiej | 446 |
20.5.3.1. Wzmocnienie władzy ustawodawczej | 446 |
20.5.3.2. Próby wzmocnienia władzy wykonawczej | 446 |
20.5.4. Powstanie i funkcjonowanie rządów parlamentarnych | 447 |
20.5.5. Zmiany w organizacji administracji terytorialnej i sądownictwie administracyjnym | 449 |
20.5.6. Państwo a Kościół – ustawa z 1905 r | 451 |
20.5.7. Powstanie francuskiego imperium kolonialnego | 453 |
20.5.8. Znaczenie konstytucji III Republiki | 453 |
Rozdział 21. Ustroje państw niemieckich (XIX–XX w.) | 455 |
21.1. Konfederacje niemieckie (1806–1866) | 455 |
21.1.1. Zmiany terytorialne państw niemieckich | 455 |
21.1.2. Związek Reński (1806–1813) | 456 |
21.1.2.1. Akt związkowy z 12 lipca 1806 r | 456 |
21.1.2.2. Ustrój polityczny Związku Reńskiego | 457 |
21.1.2.3. Proces sekularyzacji i mediatyzacji terytoriów Rzeszy | 457 |
21.1.3. Związek Niemiecki (1815–1866) | 458 |
Uwagi wstępne | 458 |
21.1.3.1. Akt związkowy z 8 czerwca 1815 r. i akt końcowy wiedeński z 15 maja 1820 r | 459 |
21.1.3.2. Ustrój polityczny Związku Niemieckiego | 460 |
21.1.3.2.1. Zgromadzenie Związkowe | 460 |
21.1.3.2.2. Rada Ściślejsza | 461 |
21.1.3.2.3. Wspólne organy o tymczasowym charakterze | 461 |
21.1.3.2.4. Prawa ludności | 462 |
21.1.3.3. Ustrój państw skonfederowanych | 462 |
21.1.3.4. Walka Prus i Austrii o hegemonię | 462 |
21.1.3.5. Próby zjednoczenia Niemiec | 463 |
21.1.3.6. Likwidacja Związku Niemieckiego | 465 |
21.2. Federacje niemieckie (1867–1918) | 466 |
21.2.1. Związek Północnoniemiecki (1867–1871) | 466 |
21.2.1.1. Terytorium | 466 |
21.2.1.2. Charakter prawny Związku Północnoniemieckiego | 466 |
21.2.1.3. Konstytucja Związku Północnoniemieckiego z 1867 r | 467 |
21.2.1.4. Organy centralne Związku | 467 |
21.2.1.5. Znaczenie Związku Północnoniemieckiego | 468 |
21.2.2. II Rzesza Niemiecka (1871–1918) | 469 |
21.2.2.1. Powstanie II Rzeszy Niemieckiej | 469 |
21.2.2.2. Konstytucja II Rzeszy z 17 kwietnia 1871 r | 470 |
21.2.2.3. Organy władzy | 472 |
21.2.2.3.1. Cesarz niemiecki | 473 |
21.2.2.3.2. Władza wykonawcza – kanclerz Rzeszy i Kancelaria Rzeszy | 474 |
21.2.2.3.3. Władza ustawodawcza | 475 |
21.2.2.3.4. Sąd Rzeszy | 478 |
21.2.2.4. Szczególna pozycja Prus w II Rzeszy Niemieckiej | 478 |
21.2.2.5. Stosunki państwo – Kościoły w II Rzeszy | 479 |
21.2.2.6. Praktyka konstytucyjna w II Rzeszy Niemieckiej | 480 |
Rozdział 22. Ustrój Prus (XIX–XX w.) | 483 |
22.1. Reformy Steina i Hardenberga | 483 |
22.1.1. Reformy społeczno-gospodarcze | 483 |
22.1.1.1. Zniesienie poddaństwa i uwłaszczenie chłopów | 483 |
22.1.1.2. Zniesienie przywilejów stanowych i podatkowych | 484 |
22.1.1.3. Stopniowa emancypacja Żydów | 485 |
22.1.2. Reformy zarządu centralnego | 486 |
22.1.3. Reforma zarządu terytorialnego | 486 |
22.1.4. Reformy samorządu miejskiego i ziemskiego | 487 |
22.1.4.1. Reforma ustroju miast | 487 |
22.1.4.2. Sejmiki prowincjonalne i sejmiki powiatowe | 488 |
22.2. Reformy wojskowe gen. Gerharda Scharnhorsta | 488 |
22.3. Reforma szkolnictwa Wilhelma von Humboldta | 489 |
22.4. Ustrój państwa pruskiego (1815–1848) | 490 |
22.5. Konstytucyjna monarchia pruska (1848–1918) | 491 |
22.5.1. Rządy osobiste króla | 491 |
22.5.2. Władza ustawodawcza | 492 |
22.5.2.1. Izba Pierwsza – Izba Panów | 492 |
22.5.2.2. Izba Deputowanych | 493 |
22.5.3. Ustrój administracji lokalnej i samorządowej | 493 |
22.5.4. Sądownictwo powszechne i sądownictwo administracyjne | 495 |
22.5.4.1. Ustrój sądów powszechnych od 1849 r | 495 |
22.5.4.2. Ustrój sądów powszechnych po reformie z 1877 r | 496 |
22.5.4.3. Sądownictwo administracyjne | 497 |
22.6. Prawa obywatelskie | 498 |
Rozdział 23. Ustrój Austrii (XIX–XX w.) | 506 |
23.1. Pierwsze próby przekształceń w kierunku monarchii konstytucyjnej | 506 |
23.2. Pierwszy okres rządów konstytucyjnych | 507 |
23.2.1. Dyplom październikowy z 1860 r | 507 |
23.2.2. Patent lutowy z 1861 r | 508 |
23.3. Monarchia dualistyczna austriacko-węgierska (1867–1918) | 509 |
23.3.1. Powstanie Monarchii Austro-Węgierskiej | 509 |
23.3.2. Podstawy prawne Monarchii Austro-Węgierskiej | 511 |
23.4. Ustrój monarchii austriackiej (1867–1918) | 511 |
23.4.1. Cesarz austriacki | 512 |
23.4.2. Organy władzy wykonawczej | 512 |
23.4.3. Władza ustawodawcza | 513 |
23.4.4. Prawa i wolności obywatelskie w monarchii austriackiej | 514 |
23.4.4.1. Prawa i wolności obywatelskie w dobie konstytucyjnej | 514 |
23.4.4.2. Poszczególne prawa i wolności obywatelskie | 515 |
23.4.4.3. Ochrona praw i wolności obywatelskich | 520 |
23.4.4.4. Zawieszenie praw obywatelskich | 522 |
23.4.5. Władze lokalne w monarchii austriackiej | 522 |
23.4.5.1. Władze rządowe | 522 |
23.4.5.2. Władze autonomiczne | 523 |
23.4.5.3. Władze samorządowe | 525 |
23.4.5.3.1. Samorząd gminny | 525 |
23.4.5.3.2. Samorząd powiatowy | 526 |
23.4.6. Sądownictwo w monarchii austriackiej | 527 |
23.5. Ustrój Królestwa Węgier w dobie konstytucyjnej | 529 |
23.6. Ustrój Austrii (1918–1945) | 531 |
23.6.1. Początki Republiki Austriackiej | 531 |
23.6.2. Terytorium Republiki Austriackiej | 531 |
23.6.3. Konstytucja Republiki Austriackiej z 20 września 1920 r | 532 |
23.6.4. Wzrost sił faszystowskich i upadek systemu parlamentarnego | 535 |
23.6.5. Konstytucja z 30 kwietnia 1934 r. – ustrój korporacyjno-faszystowski | 536 |
23.6.6. Anszlus – włączenie Republiki Austriackiej do III Rzeszy | 537 |
23.6.7. Zmiany w organizacji państwa po włączeniu do Rzeszy | 537 |
Rozdział 24. Republika Weimarska (1919–1933) | 542 |
24.1. Uchwalenie i zasady konstytucji weimarskiej z 11 sierpnia 1919 r | 542 |
24.2. Federalna struktura państwa | 543 |
24.3. Ustrój polityczny | 546 |
24.3.1. Prezydent | 547 |
24.3.2. Władza ustawodawcza | 548 |
24.3.2.1. Sejm Rzeszy | 549 |
24.3.2.2. Rada Rzeszy | 549 |
24.3.3. Władza wykonawcza w Republice Weimarskiej – rząd Rzeszy – kanclerz Rzeszy | 550 |
24.3.4. Sądownictwo | 550 |
24.3.5. Administracja | 551 |
24.3.6. Prawa i obowiązki obywatelskie | 551 |
24.4. Praktyka ustrojowa Republiki Weimarskiej | 552 |
Rozdział 25. Ustrój Rosji (XIX–XX w.) | 554 |
25.1. Reformy cesarza Aleksandra I | 554 |
25.1.1. Reforma zarządu centralnego | 554 |
25.1.2. Projekt reform ustrojowych Michaiła Spieranskiego | 555 |
25.1.3. Zmiany w szkolnictwie średnim i wyższym | 557 |
25.2. Reakcyjne rządy Mikołaja I | 557 |
25.3. Reformy cesarza Aleksandra II | 561 |
25.3.1. Reformy społeczne | 561 |
25.3.1.1. Reformy włościańskie | 561 |
25.3.1.2. Reforma sądownictwa | 563 |
25.3.1.3. Reformy ziemska i miejska | 564 |
25.5. Kontrreformy cesarza Aleksandra III | 565 |
25.5.1. Niewzruszalność samowładztwa | 566 |
25.5.2. Kontrreformy – ziemska, miejska i sądowa | 566 |
25.6. Cesarstwo konstytucyjne (1906–1917) | 567 |
Uwagi wstępne | 567 |
25.6.1. Nadanie Rosji „Praw zasadniczych” | 567 |
25.6.1.1. Pierwsze ustawy konstytucyjne | 568 |
25.6.1.2. Ustawa zasadnicza z 6 maja (23 kwietnia) 1906 r | 568 |
25.6.2. I i II Duma Państwowa | 569 |
25.6.3. Reformy agrarne Piotra Stołypina | 570 |
25.6.3.1. Reakcja Stołypinowska – III Duma Państwowa | 571 |
25.6.3.2. IV Duma Państwowa | 571 |
Dział VI. Państwa totalitarne | 573 |
Rozdział 26. Rosja radziecka i ZSRR (1917–1939) | 575 |
26.1. Rewolucja rosyjska z 1917 r. i jej następstwa ustrojowe – przejęcie władzy przez partię komunistyczną | 575 |
26.1.1. Wydarzenia marcowe | 576 |
26.1.2. Faza przejściowa (od marca do końca sierpnia 1917) | 577 |
26.1.3. Dyrektoriat Aleksandra Kierenskiego | 578 |
26.1.4. Przewrót bolszewicki z 6/7 listopada 1917 r | 579 |
26.2. Powstanie Federacji Rosyjskiej – konstytucja z 10 lipca 1918 r | 582 |
26.2.1. Federacyjny charakter państwa | 582 |
26.2.2. Podstawowe zasady konstytucji | 583 |
26.2.2.1. Dyktatura proletariatu | 583 |
26.2.2.2. Hierarchiczny system rad | 583 |
26.2.2.3. Klasowy charakter państwa | 584 |
26.2.2.4. Katalog praw obywatelskich | 584 |
26.2.3. Pozakonstytucyjne ośrodki władzy | 584 |
26.2.4. Kontrola organizacji partyjnych nad urzędnikami | 586 |
26.2.5. Komunizm wojenny | 586 |
26.3. Ugruntowanie totalitarnej formy rządu | 587 |
26.3.1. Powstanie ZSRR (30 grudnia 1922) | 587 |
26.3.2. Konstytucja z 31 stycznia 1924 r | 587 |
26.3.3. Podstawy ustroju republik radzieckich | 588 |
26.3.4. Pozakonstytucyjne ośrodki władzy | 589 |
26.4. Okres dyktatury stalinowskiej | 590 |
26.4.1. Kolektywizacja i rozkułaczanie | 590 |
26.5. Konstytucja z 5 grudnia 1936 r | 591 |
26.5.1. Struktura organów państwa | 591 |
26.5.2. Katalog praw i wolności obywatelskich | 593 |
26.6. Pozakonstytucyjne organy władzy | 593 |
26.7. Wielki terror (1934–1938) | 594 |
26.8. Obozy pracy przymusowej – imperium GUŁag | 594 |
26.9. Zasadnicze cechy sowieckiego wymiaru sprawiedliwości | 594 |
26.9.1. Tworzenie się podstaw rewolucyjnego systemu sądownictwa | 594 |
26.9.2. Pozasądowe organy orzekające – WCzK, GPU, OGPU | 595 |
26.9.3. Nowe struktury sądownictwa od 1926 r | 596 |
26.9.4. Pozasądowe organy orzekające – kolegia specjalne NKWD | 596 |
26.9.5. Ujednolicenie i centralizacja sądownictwa | 596 |
26.9.6. Różnice wymiaru sprawiedliwości w państwie demokratycznym i w totalitarnym państwie radzieckim | 597 |
Rozdział 27. III Rzesza Niemiecka 1933–1945 | 602 |
27.1. Geneza i podstawy państwa totalitarnego | 602 |
27.1.1. Przejęcie władzy przez Adolfa Hitlera | 602 |
27.1.2. Przekształcenie Republiki Weimarskiej w „państwo stanu wyjątkowego” | 605 |
27.1.3. Połączenie urzędu prezydenta Rzeszy z urzędem kanclerza Rzeszy | 606 |
27.2. Ustrój III Rzeszy | 608 |
27.2.1. Policja państwowa | 611 |
27.2.2. Sądownictwo III Rzeszy | 614 |
Dział VII. Zmiany ustrojów państwowych po II wojnie światowej | 623 |
Rys historyczny | 625 |
Rozdział 28. Państwa niemieckie po II wojnie światowej | 627 |
28.1. Początkowe stadium państwowości po kapitulacji Niemiec | 627 |
28.1.1. Podział na strefy okupacyjne – organy władz okupacyjnych | 627 |
28.1.2. Sojusznicza Rada Kontroli Niemiec jako najwyższa władza w Niemczech | 630 |
28.1.3. Przemiany polityczne po 8 maja 1945 r | 632 |
28.1.4. Niemieckie władze cywilne i konstytucje w poszczególnych strefach okupacyjnych | 634 |
28.1.5. Władze cywilne Berlina | 639 |
28.2. Kształtowanie się dwóch państw niemieckich | 640 |
28.2.1. Powstanie Republiki Federalnej Niemiec | 640 |
28.2.2. Powstanie Niemieckiej Republiki Demokratycznej | 643 |
28.3. Charakterystyka ustroju RFN | 645 |
28.3.1. Zasady Ustawy Zasadniczej RFN z 24 maja 1949 r | 646 |
28.3.2. System organów państwowych | 648 |
28.3.2.1. Władza ustawodawcza | 649 |
28.3.2.2. Władza wykonawcza | 650 |
28.3.2.3. Związkowy Trybunał Konstytucyjny | 651 |
28.3.2.4. Wymiar sprawiedliwości | 652 |
28.4. Charakterystyka ustroju NRD | 653 |
28.4.1. Systematyka konstytucji | 653 |
28.4.2. Podstawowe zasady socjalistycznego ustroju w konstytucji NRD | 653 |
28.4.3. Naczelne organy władzy państwowej | 656 |
28.4.3.1. Izba Ludowa | 656 |
28.4.3.2. Prezydent Republiki, Rada Państwa | 656 |
28.4.3.3. Narodowa Rada Obrony | 658 |
28.4.4. Naczelne organy administracji państwowej | 658 |
28.4.4.1. Władza wykonawcza – rząd (Rada Ministrów) | 658 |
28.4.4.2. Partyjno-rządowe organy kontroli państwowej | 660 |
28.4.5. Wymiar sprawiedliwości | 661 |
28.4.5.1. Sądownictwo w radzieckiej strefie okupacyjnej | 661 |
28.4.5.2. Struktura sądownictwa | 661 |
28.4.5.3. Zasada wyboru sędziów | 662 |
28.4.5.4. Centralizm demokratyczny i zasada podwójnego podporządkowania w sądownictwie | 662 |
28.4.5.5. Społeczne (pozasądowe) formy wymiaru sprawiedliwości | 664 |
28.4.5.6. Prokuratura | 665 |
28.4.5.6.1. Struktura organizacyjna prokuratury | 665 |
28.4.5.6.2. Zadania prokuratury | 665 |
28.4.6. Pozasądowy organ represji – Stasi | 666 |
28.4.7. NRD państwem totalitarnym | 667 |
28.5. Zjednoczenie Niemiec | 668 |
28.6. Sprawa Austrii po II wojnie światowej | 668 |
28.6.1. Podział Austrii na strefy okupacyjne | 669 |
28.6.2. Odnowa życia politycznego – przywrócenie konstytucji z 1920 r | 669 |
28.6.3. Odzyskanie pełnej suwerenności | 671 |
Rozdział 29. Ustrój ZSRR i Rosji w trakcie II wojny światowej i po wojnie | 672 |
29.1. Powiększenie terytorium Związku Radzieckiego w wyniku II wojny światowej | 672 |
29.1.1. ZSRR jako agresor wspólnie z III Rzeszą (23 VIII 1939–22 VI 1941) | 672 |
29.1.2. Powiększenie terytorium Związku Radzieckiego po 1945 r | 674 |
29.2. Kontynuacja totalitarnego reżimu do śmierci Józefa Stalina | 676 |
29.3. Zmiany ustrojowe po śmierci Stalina | 682 |
29.4. Konstytucja z 7 października 1977 r | 684 |
29.4.1. Systematyka konstytucji | 684 |
29.4.2. Struktura władz najwyższych | 685 |
29.4.3. ZSRR a republiki | 686 |
29.4.4. Wymiar sprawiedliwości | 687 |
29.4.4.1. Sądownictwo | 687 |
29.4.4.2. Prokuratura | 688 |
29.4.5. Praktyka ustrojowa w czasach Leonida Breżniewa | 689 |
29.5. Ustrój ZSRR w ostatnich latach istnienia | 690 |
29.5.1. Nowelizacja konstytucji z 1 grudnia 1988 r | 690 |
29.5.2. Utworzenie urzędu prezydenta ZSRR | 691 |
29.6. Upadek ZSRR – powołanie Wspólnoty Niepodległych Państw | 692 |
Rozdział 30. Ustrój Francji w trakcie II wojny światowej i po wojnie | 695 |
30.1. Powstanie dwóch rządów tymczasowych | 695 |
30.1.1. Państwo francuskie Philippe’a Pétaina – rząd Vichy | 695 |
30.1.2. Od Komitetu Wolnej Francji do Rządu Tymczasowego | 698 |
30.2. IV Republika Francuska (1946–1958) | 700 |
30.2.1. Narodziny IV Republiki Francuskiej | 700 |
30.2.2. Konstytucja IV Republiki Francuskiej z 13 października 1946 r | 701 |
30.2.2.1. Potwierdzenie praw obywatelskich | 701 |
30.2.2.2. Ustrój polityczny | 701 |
30.2.3. Unia Francuska | 703 |
30.2.4. Upadek IV Republiki Francuskiej | 704 |
30.3. V Republika Francuska od 1958 r | 704 |
30.3.1. Narodziny V Republiki Francuskiej | 704 |
30.3.2. Charakterystyka konstytucji V Republiki Francuskiej z 4 października 1958 r | 705 |
30.3.3. System organów państwowych | 707 |
30.3.3.1. Nadrzędna pozycja Prezydenta | 707 |
30.3.3.2. Rząd | 709 |
30.3.3.3. Parlament | 710 |
30.3.3.4. Kolegialne organy państwowe | 711 |
30.3.5. Wspólnota Francuska | 714 |
Wskazówki bibliograficzne (wykaz prac ogólnych, podręczników i skryptów) | 717 |
Indeks nazwisk | 720 |
Spis map | 730 |
Spis ilustracji | 731 |