POLECAMY
Pomimo postępującej sekularyzacji religia i religijność pozostają ważnymi czynnikami zarówno w życiu pojedynczego człowieka, jak też i całych społeczeństw – zbyt ważnymi, by psychologia mogła je pominąć. Jednocześnie głęboka niewiedza w sprawach wiary, panująca w światopoglądowo pluralistycznym i silnie zsekularyzowanym społeczeństwie, sprzyja też w pewnej mierze przesądom w stosunku do „praktykujących wierzących”. Psychologia, która w szerszych grupach społecznych mogła pogłębić zrozumienie problemów psychicznych, mogłaby poprzez swoje badania przyczynić się zarówno u studentów psychologii, ludzi zawodowo pracujących w poradnictwie, jak też i w świadomości społecznej w ogóle do głębszego zrozumienia dla religijnych przeżyć, zachowań i religijnego myślenia.
Bernhard Grom proponuje systematyczne, wierne standardom psychologii naukowej objaśnienie bogactwa religijnych przekonań, motywacji, emocji a nawet odmiennych stanów świadomości. Analizuje religijność jako element osobowości, zgłębiając różnorodność jej motywów oraz zależności między wiarą a innymi aspektami życia (jak zdrowie, dobrostan psychiczny czy gotowość do zachowań prospołecznych). Osobną część podręcznika poświęca Autor społecznym aspektom doświadczenia religijnego.
Rok wydania | 2019 |
---|---|
Liczba stron | 336 |
Kategoria | Religioznawstwo |
Wydawca | Wydawnictwo Naukowe PWN |
ISBN-13 | 978-83-01-21202-5 |
Numer wydania | 2 |
Język publikacji | polski |
Informacja o sprzedawcy | ePWN sp. z o.o. |
POLECAMY
Ciekawe propozycje
Spis treści
Wprowadzenie tłumacza do drugiego wydania polskiego | 9 |
Wstęp. Jaki cel stawia sobie psychologia religii? 11 | |
Psychologia religii – psychologizm – psychologia pastoralna | 12 |
Co jest religijne, a co duchowe? | 15 |
Różnorodność religijności wyjaśnianej w „koherentnym eklektyzmie” | 16 |
Psychologia religii jako nauka o układzie nerwowym i jako „neuroteologia”? | 17 |
Cześć pierwsza 21 | |
Religijność jako element osobowości. Jej przeważające czynniki intrapsy chiczne | 21 |
Różnorodność form religijności – badania kwestionariuszami wielowymiarowymi | 23 |
Religijność: wewnętrzna czy zewnętrzna? | 24 |
Religijność ujęta wielowymiarowo jako zgodność z prawdami wiary, praktyka wiary, doświadczenie wiary, wiedza na temat wiary i konsekwencje płynące z wiary? | 27 |
Rozdział 1 29 | |
Religijność w różnorodności motywów wewnętrznych | 29 |
Sekcja 1. Motywy – ile i jakie? Dyskusja historyczno-systematyczna | 33 |
I. Religijność – szukanie ochrony? Stanowisko teorii instynktów Iwana P. Pawłowa | 33 |
II. Religijność – nadzieja na nieśmiertelność? Stanowisko Bronisława Malinowskiego oraz teorii opanowywania trwogi | 35 |
III. Religijność – natręctwo i regresyjne pragnienie ochrony? Stanowisko psychoanalityczej koncepcji Sigmunda Freuda | 38 |
Religijność jako natręctwo i wina | 38 |
Kompleks Edypa, poczucie winy, zwierzę totemiczne, idea Boga-Ojca | 40 |
Religijność jako regresyjne pragnienie ochrony ze strony wszechmocnego ojca? | 42 |
Ocena hipotezy o nerwicy natręctw | 45 |
Ocena hipotezy o regresji i hipotezy o spełnieniu pragnień | 46 |
IV. Religijność – problem poczucia własnej wartości? Stanowisko teorii relacji z obiektem | 48 |
V. Religijność – z potrzeby bliskości i bezpieczeństwa? Stanowisko teorii przywiązania | 50 |
Ocena stanowiska teorii przywiązania | 52 |
VI. Religijność – gotowość do interpretacji motywowanych ciekawością, kontrolą i wartością samego siebie? Stanowisko teorii atrybucji | 53 |
Ocena stanowiska teorii atrybucji | 56 |
VII. Religijność – zakorzeniona w pragnieniach, wartościach i w pytaniu o sens? | |
Stanowisko wielości motywów Gordona W. Allporta | 57 |
Sekcja 2. Motywy decydujące o rozwinięciu się różnych przejawów religijności. Koncepcja heurystyczna | 60 |
I. Między sumiennością a skrupulatnością. Gotowość do samokontroli moralnej | 62 |
Sumienność – przy jakim udziale lęku? | 66 |
Perfekcjonizm z komponentem religijnym | 68 |
Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne w formie religijnej czy też z komponentem religijnym? | 70 |
II. Optymizm magiczny czy „religia okopu”? Dążenie do kontroli zewnętrznej ważnych zdarzeń życiowych oraz do radzenia sobie z sytuacjami trudnymi | 74 |
Czym jest dążenie do kontroli? | 74 |
Magia – kontrola za pomocą sił działających w dużym stopniu automatycznie | 77 |
Modlitwa prośby – między pasywnym oczekiwaniem kontroli zewnętrznej a radzeniem sobie z sytuacjami trudnymi | 82 |
„Religia okopu” | 89 |
Co sprawia, że religijne strategie radzenia sobie z sytuacjami trudnymi działają korzystnie? | 89 |
Radzenie sobie z ciężką chorobą fizyczną | 93 |
Radzenie sobie z lękiem | 95 |
„Siła Większa od nas samych” w programie Anonimowych Alkoholików | 96 |
Ekstatyczne poczucie bezpieczeństwa | 98 |
Radzenie sobie ze stratą w procesie żałoby | 100 |
III. Pozaspołeczne źródło pozytywnej bliskości emocjonalnej? Dążenie do poczucia pozytywnej wartości własnej | 103 |
Czym jest dążenie do poczucia pozytywnej wartości własnej? | 104 |
Kiedy religijność działa jako środek podtrzymania własnej wartości, a kiedy nie? | 106 |
Poczucie własnej wartości i obraz Boga oddziałują na siebie | 112 |
Jak problematyczne dążenie do doświadczenia własnej wartości może wpływać na religijność? | 114 |
Potrzeba uznania jako narcystyczne przekonanie o byciu wybranym | 116 |
Potrzeba uznania jako duma wynikająca z dokonań i z cnoty | 119 |
Fanatyzm oraz „przewartościowana idea” jako potwierdzenie własnej wartości? | 119 |
IV. Wielbienie ponad obowiązkiem i wyrachowaniem? | |
Gotowość do dziękowania i uwielbienia | 121 |
Wdzięczność | 122 |
Uwielbienie | 125 |
V. Czy wiara czyni współczującym a współczucie wierzącym? Gotowość do wrażliwości prospołecznej i zachowań prospołecznych | 127 |
Zachowania prospołeczne | 128 |
Czy religijność sprzyja wrażliwości prospołecznej i zachowaniom prospołecznym? | 129 |
W jaki sposób religijność może sprzyjać zachowaniom prospołecznym? | 131 |
Co ogranicza lub uniemożliwia wpływ religijności? | 135 |
Uprzedzenia „religijne” a przemoc: czy religijność sprzyja zachowaniom antyspołecznym? | 137 |
Wrogość w stosunku do obcych – uprzedzenia o charakterze etnicznym i rasistowskim? | 138 |
Przemoc „religijna” – święta wojna? | 140 |
VI. Religijność określana jedynie przez emocje czy także przez poznanie? | |
Zainteresowanie światopoglądem naukowym i logiczną koherencją | 145 |
Poznanie światopoglądowe jako ciekawość i myślenie problemowe | 147 |
Pragnienie koherencji logicznej: światopoglądowe badanie rzeczywistości | 148 |
Do jakiego stopnia przekonania religijne określane są przez poznanie? | 149 |
Autorytarne, emocjonalistyczne i intuicjonistyczne pojmowanie wiary | 151 |
Wyraźne stany pewności – refleksyjnie czy bezrefleksyjnie? | 152 |
Dogmatyzm – fundamentalizm | 155 |
Blok rozszerzający 1. Obrazy Boga – God concepts | 162 |
Odbicia różnorodności myślenia religijnego i przeżyć religijnych | 162 |
Wpływy kultury religijnej i nauczania religijnego | 163 |
Wpływy rodzinne i intrapsychiczne | 164 |
Obraz Boga a spostrzeganie rodziców | 165 |
Obraz Boga a styl przywiązania | 167 |
Obraz Boga a rola płciowa (gender) | 168 |
Obraz Boga, obraz siebie i inne cechy osobowości | 168 |
Próba interpretacji | 170 |
Blok rozszerzający 2. Jak rozwija się religijność? | 172 |
Co wiemy na temat rozwoju religijnego? | 172 |
Stanowiska wyjaśniające | 175 |
Rozdział 2 180 | |
Religijność w wielości form zrównoważonych i zaburzonych emocji | 180 |
Z historii badań: W. James – R. Otto – R. Stark – A. Greeley | 180 |
I. Co przesądza o religijnym charakterze uczuć religijnych? | 183 |
Przekonania religijne – czyste over-beliefs? | 186 |
II. Jakie techniki psychologiczne pobudzają przeżycia religijne? | 187 |
Ze strony komponentu poznawczego: jak religijne przekonania i symbole mogą inicjować przeżycie? | 188 |
Postawa ciała, gesty, muzyka: zakres komponentu ekspresji i komponentu motywacyjnego | 194 |
Kontrolowanie oddechu, post, halucynogeny: zakres komponentu neurofizjologicznego | 196 |
III. Ekstaza: stan wyjątkowy czy zaburzenie psychiczne? | 198 |
Ekstaza w kontekście psychoz | 199 |
Ekstaza w kontekście konfliktów emocjonalnych | 200 |
Ekstaza jako niepatologiczny stan wyjątkowy | 202 |
IV. Religijność w poważnych pod względem klinicznym stanach depresji | 202 |
V. Urojenia religijne chorujących na schizofrenię jako próba radzenia sobie z trudnościami | 204 |
Rozdział 3 | 208 |
Religijność w różnorodności odmienny ch st anów ś wiadomości | 208 |
Dwie podstawowe zmiany świadomości ja | 208 |
I. Doświadczenia objawienia i doświadczenia opętania | 209 |
Doświadczenia objawienia, wizje i czynności przy udziale medium | 210 |
Wizje i głosy | 211 |
Grupa 1: wizje i głosy – spontanicznie i emocjonalnie | 213 |
Grupa 2: wizje i głosy – wywołane przez samego siebie i kompleksowe | 215 |
Pewna szczególna forma: doświadczenia z pogranicza śmierci | 219 |
Czynności automatyczne, czynności przy udziale medium (spirytyzm) | 220 |
Glosolalia – rodzaj mówienia automatycznego? | 222 |
Doświadczenia opętania | 224 |
Stygmatyzacja | 227 |
II. Mistyczne przeżycia zjednoczenia | 228 |
Wspólny rdzeń przeżyć mistycznych | 231 |
(1) Charakter inspiracyjny – „Już nie ja działam, lecz jedynie transcendentne” | 234 |
(2) „Rozpłynięcie się indywidualności” – „Już nie ja poznaję i jestem, lecz jedynie transcendentne” | 236 |
Różnorodność przeżyć mistycznych | 239 |
Rozdział 4 | 243 |
Religijność a dobrostan subiektywny | 243 |
I. Czy religijność wpływa niekorzystnie na dobrostan subiektywny? | 244 |
II. Czy religijność wpływa korzystnie na dobrostan subiektywny? | 245 |
Czy religijność wzmacnia zadowolenie z życia i poczucie bycia szczęśliwym? | 247 |
III. Czy dobrostan subiektywny lub jego brak wpływa w określony sposób na religijność? | 250 |
Część druga | 255 |
Religijność w obszarze oddziaływania wpływów społecznych. warunki psychospołeczne i wzajemne oddziaływania 255 | |
Rozdział 5 | 257 |
Religijność w obszarze napięcia między socjalizacją a samo wychowaniem | 257 |
I. Społeczne procesy uczenia się | 260 |
Uczenie się przez modelowanie (uczenie się przez obserwację) | 260 |
Uczenie się przez instruowanie | 261 |
Uczenie się przez wzmocnienie społeczne i przez potwierdzenie społeczne | 262 |
II. Indywidualne procesy uczenia się | 264 |
Uczenie się przez zrozumienie (wgląd) | 264 |
Uczenie się przez samowzmocnienie | 264 |
Uczenie się przez własną aktywność | 265 |
Rozdział 6 266 | |
Udział w życiu duchowej grupy: ubogacenie czy element ryzyka? | 266 |
I. Dyskusja na temat „kultów destruktywnych” | 266 |
Ubogacenie (zasoby) czy czynnik ryzyka? | 268 |
Dlaczego ludzie wstępują do duchowych grup? | 270 |
II. Propagowanie informacji i rekrutacja. Jakich potrzeb i motywów się dotyka? | 272 |
III. Grupa. Klimat, który daje oparcie czy uzależnia? | 273 |
IV. „Mistrz”. Relacja, która rozjaśnia czy ubezwłasnowolnia? | 275 |
V. Szkolenie. Wpływ pobudzający czy narzucający nową tożsamość? | 279 |
Pomocne towarzyszenie | 281 |
Suplement: Czy przeżycia religijne są zakorzenione w archetypach nieświadomości zbiorowej? | 283 |
Wykaz litera tury | 289 |
Spis tabel i rycin | 317 |
Spis opisu przypadków | 318 |
Indeks osób | 319 |
Indeks pojęć | 330 |
O Autorze | 336 |