Sztuka jako wartość wobec kryzysu kultury europejskiej

Niniejsza praca poświęcona jest eseistycznym tekstom współczesnych polskich pisarzy, które poruszają zagadnienia malarstwa, rzeźby i architektury, a więc mieszczące się w pojęciu sztuki piękne.

Pragnąc zająć się powojenną eseistyką dotyczącą sztuki, stanęłam przed ogromnym problemem. Prac było bardzo dużo i aby wyodrębnić z nich podzbiór możliwy do ujęcia w ramach jednej pracy, musiałam przyjąć pewne kryteria doboru. Przede wszystkim nie interesowały mnie (jako materiał do badań) teksty profesjonalistów ani też spełniające wymogi manifestów artystycznych, dlatego od razu je wykluczyłam. Pomimo przyjęcia tych kryteriów i tak pozostał ogrom różnej wartości prac eseistycznych, więc musiałam z konieczności dokonać dalszej, dość subiektywnej weryfikacji. Sądzę, że wybrani autorzy esejów, stanowiących materiał badawczy mojej pracy, to nie tylko najbardziej znani, ale i po prostu najwybitniejsi z polskich eseistów powojennych, poruszających interesujące mnie zagadnienia. Piszę o tym nieprzypadkowo, bowiem pojęcie formy w przypadku eseju ma charakter wartościujący: o ile słabe opowiadanie czy wiersz nie przestają być nadal charakterystyczne dla swego gatunku, o tyle źle napisany esej nie odzwierciedla już cech gatunkowych . Dlatego kryterium bycia bardzo dobrym pisarzem w odniesieniu do autora esejów, choć wielce subiektywne, nie jest jednakże bezzasadne. Skupiam się zatem na poglądach wybranej trójki pisarzy: Zbigniewa Herberta, Aleksandry Olędzkiej-Frybesowej i Józefa Czapskiego. Po pierwsze, uważam ich dorobek za najcenniejszy, a skłania mnie do tego kilka względów. Oprócz tych dość subiektywnych i trudnych do zweryfikowania (doskonałość warsztatu pisarskiego, fakt, że ich teksty czyta się z dużym zainteresowaniem), istnieje także inny, bardziej konkretny powód: wybrani przeze mnie twórcy napisali najwięcej tekstów o interesującej mnie problematyce. Świadczy to, moim zdaniem, o ich głębszym niż u pozostałych zainteresowaniu sztukami pięknymi. Po drugie: zarysowane poniżej tendencje (odże-gnywanie się zarówno od skrajnego indywidualizmu, jak i od racjonalistycznych systemów, które A.S. Kowalczyk nazywa wolnością od autorytetów) są w wybranych przeze mnie książkach możliwe do uchwycenia. Po trzecie wreszcie prace wymienionej trójki, w moim przekonaniu, nadają się do filozoficznej analizy. Wynika to z pewnej „naukowej” konkretności i rzetelności tych esejów.

(Fragment Wstępu)

• estetyka
• sztuka
• kultura europejska
• Choińska
• Czapski
• Olędzka-Frybesowa
• kryzys