POLECAMY
Autor:
Format:
ibuk
Mieszkańcy miast, bez względu na uwarunkowania historyczne, w których przyszło im żyć, uważali władze miejskie za zobligowane do zapewnienia porządku
i bezpieczeństwa w ich granicach administracyjnych. W miarę upływu czasu oczekiwania te były coraz większe, a możliwości wyrażenia niezadowolenia z działania włodarzy miasta rosły. W drugiej połowie XIX w. w Galicji w warunkach uzyskanej autonomii służyły temu przede wszystkim wybory władz samorządowych oraz prasa lokalna i krajowa, na łamach której wyrażano opinie o poczynaniach władz.
Celem niniejszej pracy jest przedstawienie, jakie działania podejmowały władze samorządowe znaczniejszych miast Galicji Zachodniej, aby te potrzeby zaspokoić
i zapewnić gminom sprawne, bezpieczne i wygodne dla ich mieszkańców funkcjonowanie.
W Rozdziale I scharakteryzowane zostały etapy kształtowania się samorządu gminnego w monarchii austro-węgierskiej i Galicji, czego wyrazem były ustawy: gminna krajowa z 12 sierpnia 1866 r. wraz z ordynacją wyborczą dla gmin w Królestwie Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim oraz gminna z 13 marca 1889 r. dla znaczniejszych miast Galicji. W miarę upływu czasu praktyka korygowała zasady funkcjonowania gmin, które wypracowywały własne metody postępowania, a w swoich działaniach były coraz sprawniejsze i skuteczniejsze. Chociaż więc obowiązujący system prawny nie był idealny, obraz gminy, najczęściej wiejskiej, która nie radzi sobie z ciężarem nałożonych na nią obowiązków, powstały w pierwszych latach funkcjonowania samorządu, nie odpowiadał prawdzie szczególnie w odniesieniu do gmin miejskich i do okresu późniejszego.
Rozdział II poświęcony został charakterystyce potencjału demograficznego
i ekonomicznego badanych ośrodków oraz korektom ich granic administracyjnych. Symbolem zarówno władzy samorządowej, jak i statusu gminy był ratusz lub inny budynek, w którym władze miejskie znajdowały siedzibę. Chociaż prawnie jedenaście miast Galicji Zachodniej stanowiło jedną kategorię, w praktyce różniły się liczbą ludności, powierzchnią i wysokością dochodów, a dysproporcje te niekiedy przybierały znaczny rozmiar.
W Rozdziale III omówiono organizację władz miejskich, to jest funkcjonowanie rad miejskich oraz rozwój aparatu urzędniczego, który wynikał z przyrostu zadań realizowanych przez władze samorządowe. Po pokonaniu początkowych trudności związanych z organizacją samorządu miejskiego znaczniejsze miasta Galicji Zachodniej dysponowały odpowiednimi, chociaż przeważnie skromnymi warunkami do zapewnienia porządku i bezpieczeństwa publicznego w gminie.
Rozdział IV poświęcony został kwestiom bezpieczeństwa osobistego oraz mienia mieszkańców gminy i służbom, które je zapewniały, czyli policji miejskiej i straży pożarnej. Początkowo służby te liczyły niewielu członków, a zakres ich obowiązków, szczególnie policji miejskiej, był duży i różnorodny. W miarę upływu czasu postępowała specjalizacja służb, a świadomość, iż działają dla dobra publicznego
i należy podporządkowywać się poleceniom ich funkcjonariuszy, wzrastała.
W rezultacie w przededniu pierwszej wojny światowej poziom bezpieczeństwa mieszkańców gminy znacznie wzrósł.
Kwestie związane z kodyfikacją przepisów budowlanych oraz wprowadzaniem ich w życie, a także z rozwojem infrastruktury miejskiej scharakteryzowane zostały
w Rozdziale V. Ożywiony ruch budowlany oraz działania mające na celu zwiększenie bezpieczeństwa pożarowego spowodowały przeobrażenia w wyglądzie miast,
z których część zyskała wielkomiejski szyk, co prawda często ograniczony jedynie do centrum. Jednak niekiedy przeobrażenia te niekorzystnie zmieniły historyczny układ zabudowy.
O zagadnieniach dotyczących komunikacji na obszarze gminy traktuje Rozdział VI. Udział gmin w tworzeniu prawa dotyczącego przepisów ruchu drogowego, w tym dla nowych środków transportu, był istotny. Nie ustawały one również w wysiłkach, aby budować nowe i utrzymywać w należytym stanie istniejące drogi. Troszczyły się również o drogi kolejowe i wodne, odnosząc większe sukcesy w przypadku tych pierwszych.
W Rozdziale VII omówiono organizację wymiany handlowej, której głównym celem było zaspokojenie podstawowych potrzeb mieszkańców gminy. Władze miejskie urządzały place targowe, na które stopniowo przenoszono handel z centrum miasta, opracowywały regulaminy targowe i egzekwowały ich przestrzeganie, unowocześniały rzeźnie, rzadziej decydowały się na budowę hal targowych. W swoich działaniach starały się uwzględniać interesy zarówno kupujących, jak i sprzedających.
Kwestie utrzymania czystości w mieście miały istotne znaczenie ze względów epidemiologicznych. Poświęcono im Rozdział VIII, w którym omówiono działalność komisji sanitarnych, uchwalane przez rady miejskie regulaminy czystości i porządku w mieście, praktyczne działania na rzecz utrzymania porządku, tworzenie nowych cmentarzy oraz grzebowisk dla zwierząt, a także upiększanie miast. Starano się również o podnoszenie poziomu świadomości obywatelskiej i zrozumienie dla konieczności przestrzegania przepisów porządkowych dla dobra wszystkich mieszkańców gminy.
Modernizacja infrastruktury miejskiej, a szczególnie wprowadzenie oświetlenia gazowego, a później elektrycznego, zaprowadzenie wodociągów i kanalizacji na przełomie XIX i XX w. stało się koniecznością, którą wymusił, a jednocześnie umożliwił postęp techniczny. Zagadnienia te zostały omówione w Rozdziale IX.
Rok wydania | 2013 |
---|---|
Liczba stron | 315 |
Kategoria | Historia Polski |
Wydawca | Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego |
ISBN-13 | 978-83-7338-870-3 |
Język publikacji | polski |
Informacja o sprzedawcy | ePWN sp. z o.o. |
POLECAMY
Ciekawe propozycje
Spis treści
Wykaz skrótów źródeł | 8 |
Wstęp | 9 |
1. Porządek i bezpieczeństwo publiczne a termin policja | 9 |
2. Cel i zakres pracy | 12 |
3. Podstawa źródłowa | 16 |
4. Stan badań | 23 |
Rozdział I Ustawodawstwo gminne w monarchii habsburskiej i w Galicji | 27 |
1. Kształtowanie się idei samorządu gminnego w latach 1848–1862 | 27 |
2. Ustawa gminna krajowa z 12 sierpnia 1866 r. | 31 |
3. Ustawa gminna z 13 marca 1889 r. dla trzydziestu znaczniejszych miast | 33 |
4. Ordynacja wyborcza dla gmin w Królestwie Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim z 12 sierpnia 1866 r. | 40 |
Rozdział II Potencjał demograficzny, ekonomiczny i przemiany terytorialne badanych ośrodków | 46 |
1. Ludność znaczniejszych miast Galicji Zachodniej | 46 |
2. Granice administracyjne | 55 |
3. Finanse i gospodarka miejska | 57 |
4. Ratusz jako siedziba i symbol samorządnej gminy | 68 |
Rozdział III Organizacja władz samorządowych | 76 |
1. Funkcjonowanie rad miejskich | 76 |
2. Urzędnicy miejscy | 79 |
Rozdział IV Bezpieczeństwo osób i mienia oraz służby, które je zapewniały | 85 |
1. Przepisy prawne | 85 |
2. Policja | 87 |
3. Straż pożarna i ustawa z 10 lutego 1891 r. o policji ogniowej | 93 |
Rozdział V Budownictwo miejskie | 109 |
1. Ustawy budowlane z 28 kwietnia 1882 r. i z 15 maja 1907 r. oraz kary za złamanie ich postanowień | 109 |
2. Plany regulacyjne miast | 114 |
3. Organizacja prac budowlanych i materiały budowlane | 118 |
4. Rozwój infrastruktury miejskiej | 123 |
5. Inwestycje wojskowe | 140 |
6. Nadawanie nazw ulicom i numeracja domów | 147 |
Rozdział VI Komunikacja | 151 |
1. Regulacje prawne dotyczące zakładania i użytkowania dróg | 151 |
2. Budowa i utrzymanie dróg | 159 |
3. Środki transportu i regulaminy poruszania się po ulicach | 169 |
4. Transport kolejowy | 174 |
5. Rzeki | 181 |
Rozdział VII Organizacja handlu | 189 |
1. Przepisy prawne dotyczące handlu żywnością | 189 |
2. Targi i jarmarki | 190 |
3. Przenoszenie handlu z rynku na place targowe i ich infrastruktura | 195 |
4. Budowa nowych lub modernizacja starych rzeźni | 209 |
5. Hale targowe | 217 |
6. Regulaminy targowe i opłaty | 219 |
7. Starania władz miejskich o wpływ na wymianę handlową | 225 |
Rozdział VIII Utrzymanie czystości i porządku w mieście | 235 |
1. Komisje sanitarne | 235 |
2. Regulaminy czystości | 237 |
3. Praktyczne działania na rzecz utrzymania porządku | 239 |
4. Tworzenie nowych cmentarzy i grzebowisk dla zwierząt | 250 |
5. Zakładanie parków i ogrodów miejskich | 255 |
6. Towarzystwa upiększania miasta | 260 |
Rozdział IX Modernizacja infrastruktury miejskiej | 264 |
1. Konieczność unowocześnienia oświetlenia, wodociągów i kanalizacji | 264 |
2. Oświetlenie gazowe i elektryczne | 265 |
3. Kanalizacja | 276 |
4. Studnie miejskie | 281 |
5. Budowa wodociągów | 285 |
6. Telefonizacja | 294 |
Zakończenie | 296 |
Bibliografia | 299 |
Zestawienie tabel i wykresów | 311 |
Streszczenie | 312 |