Gospodarka socjalistyczna w Polsce

Gospodarka socjalistyczna w Polsce

Geneza, rozwój, upadek

1 ocena

Format:

ibuk

RODZAJ DOSTĘPU

 

Dostęp online przez myIBUK

WYBIERZ DŁUGOŚĆ DOSTĘPU

Cena początkowa:

Najniższa cena z 30 dni: 6,92 zł  


6,92

w tym VAT

TA KSIĄŻKA JEST W ABONAMENCIE

Już od 24,90 zł miesięcznie za 5 ebooków!

WYBIERZ SWÓJ ABONAMENT

Pierwsze w Polsce kompleksowe, obiektywne, naukowe i wolne od ograniczeń ideologicznych opracowanie ukazujące istotę fenomenu, jakim był system gospodarki socjalistycznej w ogóle, a w Polsce w szczególności. Obserwowany obecnie powrót zainteresowania interwencjonizmem państwowym, działaniami protekcjonistycznymi i antyrynkowymi, wreszcie nacjonalizacją poszczególnych fragmentów gospodarki dowodzi, że pokryzysowa gospodarka będzie zapewne znacznie bardziej "socjalistyczna" niż przed kryzysem.


Książka analizuje dogłębnie założenia teoretyczne, jak i praktyczne funkcjonowania gospodarki socjalistycznej, wskazuje na jej immanentne słabości, nabiera znaczenia nie tylko historycznego, ale i aktualnego. Zrozumienie czym była gospodarka socjalistyczna jest niezbędne, aby zrozumieć współczesną gospodarkę w Polsce.


Rok wydania2009
Liczba stron475
KategoriaGospodarka światowa
WydawcaWydawnictwo Naukowe PWN
ISBN-13978-83-01-16044-9
Numer wydania1
Język publikacjipolski
Informacja o sprzedawcyePWN sp. z o.o.

Ciekawe propozycje

Spis treści

  Przedmowa    13
  ROZDZIAŁ 1. Inspiracje ideologiczne – utopie i marksizm    17
    1.1. Poprzednicy marksizmu    17
      1.1.1. Wczesne utopie – Platon, Morus i inni    17
      1.1.2. Spuścizna rewolucji francuskiej    21
      1.1.3. Między utopią a socjalizmem    23
        1.1.3.1. Claude Saint-Simon    23
        1.1.3.2. Karol Fourier    24
        1.1.3.3. Robert Owen    26
    1.2. Marksizm o gospodarce socjalistycznej    28
      1.2.1. Wprowadzenie    28
      1.2.2. Fryderyka Engelsa Zasady komunizmu    31
    1.3. Sfera własności – gospodarka bez prywatnych właścicieli    33
      1.3.1. Imperatyw likwidacji własności prywatnej    33
      1.3.2. Kształt i skutki przyszłych stosunków własnościowych    37
    1.4. Sfera regulacji – gospodarka jako jedna wielka fabryka    38
      1.4.1. Dlaczego system scentralizowany?    38
      1.4.2. Mechanizm regulacyjny systemu scentralizowanego    41
    1.5. Pozostałe odniesienia do gospodarki socjalistycznej    44
      1.5.1. Teoria wartości opartej na pracy i koncepcja pracy bezpośrednio społecznej    44
      1.5.2. Prymat produkcji nad konsumpcją    46
      1.5.3. Praca produkcyjna i nieprodukcyjna oraz przodująca rola klasy robotniczej    47
      1.5.4. Zbędność normalnego pieniądza i idea pieniądza pracy    49
    1.6. Pomarksowskie wyobrażenia gospodarki socjalistycznej    51
    1.7. Rekapitulacja i wnioski    53
  ROZDZIAŁ 2. Inspiracje praktyczne – gospodarka radziecka    57
    2.1. Rosja przedrewolucyjna    58
      2.1.1. Dlaczego w Rosji?    58
      2.1.2. Idee społeczne i myśl marksistowska    60
      2.1.3. Lenin i leninizm    63
    2.2. Kapitalizm państwowy    67
      2.2.1. Geneza i istota    67
      2.2.2. Sfera własności    70
      2.2.3. Sfera regulacji    72
    2.3. Komunizm wojenny    73
      2.3.1. Wprowadzenie    73
      2.3.2. Sfera własności    75
      2.3.3. Sfera regulacji    76
      2.3.4. System finansowy i elementy gospodarki bezpieniężnej    78
      2.3.5. Podsumowanie    80
    2.4. Nowa Polityka Ekonomiczna    81
      2.4.1. Przyczyny i uzasadnienie    81
      2.4.2. Sfera własności    82
      2.4.3. Sfera regulacji    85
      2.4.4. Pieniądz i system finansowy    87
      2.4.5. Wyjście z NEP-u    88
      2.4.6. Podsumowanie    90
    2.5. Stalinizm gospodarczy    91
      2.5.1. Wprowadzenie    91
      2.5.2. Sfera własności    92
      2.5.3. Sfera regulacji – centralne planowanie    95
        2.5.3.1. Instytucjonalne i teoretyczne podstawy centralnego planowania    95
        2.5.3.2. Początki praktyki centralnego planowania    97
      2.5.4. Szczególne instytucje sfery regulacji    98
      2.5.5. Przyspieszona industrializacja, jej zasady i skutki    101
      2.5.6. Dojrzały stalinizm    103
    2.6. Ekonomia w okresie budownictwa socjalizmu w Rosji    106
      2.6.1. Problem okresu przejściowego    106
      2.6.2. Dyskusje teoretyczne okresu NEP-u    108
      2.6.3. Zasady planowania centralnego i koniec niezależnej myśli ekonomicznej    110
      2.6.4. Józefa Stalina Ekonomiczne problemy    111
      2.6.5. Uniwersalne implikacje    113
    2.8. Rekapitulacja i wnioski    116
  ROZDZIAŁ 3. Instalowanie gospodarki socjalistycznej w Polsce (1944–1948)    121
    3.1. Dziedzictwo II Rzeczpospolitej i okresu okupacji    121
      3.1.1. Sytuacja przedwojenna    121
      3.1.2. Gospodarka na ziemiach polskich w okresie wojny i okupacji    123
      3.1.3. Deklaracje programowe ważniejszych sił politycznych    124
        3.1.3.1. Deklaracja PPR    125
        3.1.3.2. Deklaracja Rady Jedności Narodowej    125
        3.1.3.3. Manifest PKWN    127
    3.2. Wyłanianie się nowego systemu gospodarczego (1944–1946)    128
      3.2.1. Rozwój sytuacji politycznej i gospodarczej – demokracja ludowa    128
      3.2.2. Koncepcje ekonomiczne partii politycznych    130
    3.3. Koniec złudzeń – w kierunku modelu radzieckiego (1947–1948)    133
      3.3.1. Sytuacja polityczno-gospodarcza i jej zewnętrzne determinanty    133
      3.3.2. Spory teoretyczno-ideologiczne    136
      3.3.3. Dyskusja CUP-owska    137
    3.4. Zmiany systemu gospodarczego – sfera własności    141
      3.4.1. Nacjonalizacja przemysłu    141
        3.4.1.1. Okres przed ustawą nacjonalizacyjną    141
        3.4.1.2. Ustawa nacjonalizacyjna i jej skutki    143
      3.4.2. Upaństwowienie sektora bankowego    145
      3.4.3. Reforma rolna    147
      3.4.4. Tworzenie nowych przedsiębiorstw państwowych    149
      3.4.5. „Bitwa o handel” i przejęcie własności drobnokapitalistycznej    151
    3.5. Zmiany systemu gospodarczego – sfera regulacji    154
      3.5.1. Planowanie ogólnogospodarcze    154
      3.5.2. Problem stanowienia cen    156
      3.5.3. Zarządzanie gospodarką narodową    158
      3.5.4. Partycypacja załóg pracowniczych w zarządzaniu przedsiębiorstwami    161
      3.5.5. Inne regulacje antyrynkowe    162
        3.5.5.1. Regulowanie wynagrodzeń    162
        3.5.5.2. Regulacje siłowe    164
    3.6. Rekapitulacja i wnioski    165
  ROZDZIAŁ 4. Stalinizm i odwilż (1949–1958)    168
    4.1. Gospodarka okresu stalinowskiego    168
      4.1.1. Koncepcja uprzemysłowienia i plan sześcioletni    168
        4.1.1.1. Teoretyczne przesłanki industrializacji    168
        4.1.1.2. Plan sześcioletni. Założenia i cele    169
        4.1.1.3. Przebieg realizacji planu sześcioletniego    171
        4.1.1.4. Efekty planu sześcioletniego    173
      4.1.2. Dokończenie zmian w sferze własności    175
        4.1.2.1. Kolejny etap nacjonalizacji    175
        4.1.2.2. Próba kolektywizacji wsi    178
      4.1.3. Likwidacja resztek rynku i nowe zasady regulowania gospodarki    179
      4.1.4. Kształtowanie przedsiębiorstwa socjalistycznego    180
      4.1.5. Polska myśl ekonomiczna w okresie stalinizmu    184
      4.1.6. Rekapitulacja i wnioski    185
    4.2. Odwilż połowy lat 50. i jej skutki    188
      4.2.1. Ogólna sytuacja polityczna za granicą i w kraju    188
        4.2.1.1. Okres przed rokiem 1956    188
        4.2.1.2. Przełomowy rok 1956    190
      4.2.2. Krytyka dotychczasowej polityki gospodarczej    191
        4.2.2.1. Okres do VIII plenum KC    191
        4.2.2.2. Wystąpienie Władysława Gomułki na VIII plenum KC    193
      4.2.3. Idea samorządności pracowniczej i zmiany funkcjonowania przedsiębiorstw    194
        4.2.3.1. Rozwój i upadek rad robotniczych    194
        4.2.3.2. Od modelu scentralizowanego do modelu mieszanego    196
      4.2.4. Pozostałe skutki październikowego przełomu    199
      4.2.5. Szybki koniec odwilży    202
    4.3. Rekapitulacja i wnioski    203
  ROZDZIAŁ 5. Dojrzały socjalizm (1959–1981)    206
    5.1. Nasza mała stabilizacja    206
      5.1.1. Drugi etap uprzemysłowienia i jego uwarunkowania    206
      5.1.2. Stagnacja na niskim poziomie    208
        5.1.2.1. Słabnące tempo rozwoju    208
        5.1.2.2. Nieśmiałe próby poprawy sytuacji    209
        5.1.2.3. Zastój sektora prywatnego    211
        5.1.2.4. Namiastki normalności    212
      5.1.3. Próby usprawnienia systemu funkcjonowania przedsiębiorstw państwowych    214
      5.1.4. Niewydolność siermiężnego socjalizmu    217
    5.2. Gierkowska prosperity i jej upadek    219
      5.2.1. Idee ekonomiczne nowej ekipy    219
      5.2.2. Okres wzrostu    222
      5.2.3. Koncepcja Wielkich Organizacji Gospodarczych (WOG-ów)    226
        5.2.3.1. Geneza, cele i założenia systemu WOG-ów    226
        5.2.3.2. Ocena systemu WOG-ów    227
      5.2.4. Koniec złudzeń    229
        5.2.4.1. Symptomy załamania systemu    229
        5.2.4.2. Przełomowy rok 1976    231
      5.2.5. Przyczyny porażki – polityka gospodarcza    233
        5.2.5.1. Woluntaryzm i nieodpowiedzialność w sferze inwestycji    233
        5.2.5.2. Nadmierne zadłużanie kraju, życie na kredyt    235
        5.2.5.3. Zasadnicze, motywowane ideologicznie błędy w polityce rolnej    236
        5.2.5.4. Nieracjonalna polityka płac, cen i zaopatrzenia rynku    238
      5.2.6. Przyczyny porażki – nieracjonalność systemowa gospodarki socjalistycznej    239
    5.3. Załamanie gospodarcze i próby wyjścia    241
      5.3.1. Bankructwo ideologii socjalistycznej    241
      5.3.2. Lata 1977–1981: sytuacja gospodarcza    242
      5.3.3. Pierwsze próby głębszych zmian    245
        5.3.3.1. Geneza i założenia reformy gospodarczej    245
        5.3.3.2. Program „Samorządna Rzeczpospolita”    249
    5.4. Rekapitulacja i wnioski    251
  ROZDZIAŁ 6. Upadek systemu    255
    6.1. Reforma gospodarcza i jej zawartość    255
      6.1.1. Wprowadzenie    255
      6.1.2. Zmiany w sferze własności – przedsiębiorstwo samorządowe    256
      6.1.3. Zmiany w sferze regulacji – rozluźnienie centralnego planowania    259
        6.1.3.1. Ustawa o planowaniu społeczno-gospodarczym i jej znaczenie    259
        6.1.3.2. Ustawy bankowe    260
        6.1.3.3. Ustawa o cenach    261
      6.1.4. Przebieg reformy i sytuacja gospodarcza    262
      6.1.5. Podsumowanie    265
    6.2. Szczególne cechy gospodarki polskiej lat 80    267
      6.2.1. Zadłużenie zagraniczne i jego konsekwencje    267
      6.2.2. Reglamentacja zaopatrzenia ludności    268
      6.2.3. Dolaryzacja gospodarki    270
    6.3. Regres i rozwój sektora prywatnego    271
      6.3.1. Uwagi wprowadzające    271
      6.3.2. Prywatne rodzinne gospodarstwa rolne    273
      6.3.3. Prywatne rzemiosło i drobna przedsiębiorczość    274
      6.3.4. Przedsiębiorstwa zagraniczne    275
      6.3.5. Spółki nomenklaturowe    276
    6.4. Agonia gospodarki socjalistycznej    278
      6.4.1. Nowe uwarunkowania zewnętrzne i pokolenie ’84    278
      6.4.2. Sytuacja społeczna i gospodarcza w latach 1985–1988    280
        6.4.2.1. Narastanie zniechęcenia społecznego i II etap reformy    280
        6.4.2.2. Ostatnie miesiące rządu Zbigniewa Messnera    281
      6.4.3. Zmiany w sektorze bankowym    283
      6.4.4. Stan gospodarki w drugiej połowie lat 80    285
      6.4.5. Rząd Mieczysława F. Rakowskiego – koniec gospodarki socjalistycznej    287
        6.4.5.1. Plan konsolidacji gospodarki narodowej    288
        6.4.5.2. Ustawa o działalności gospodarczej i inne działania rządu    290
        6.4.5.3. Ekonomiczne aspekty obrad „okrągłego stołu”    291
    6.5. Rekapitulacja i wnioski    294
  ROZDZIAŁ 7. Teorie gospodarki socjalistycznej    298
    7.1. Uwagi wprowadzające    298
      7.1.1. Trzy nurty teoretycznych badań nad gospodarką socjalistyczną    298
      7.1.2. Planowanie centralne jako podstawowy problem teorii gospodarki socjalistycznej    300
      7.1.3. Zakres pojęciowy gospodarki socjalistycznej    303
        7.1.3.1. Gospodarka socjalistyczna w sensie politologicznym i ekonomicznym    303
        7.1.3.2. Relacja między cechami konstytutywnymi gospodarki socjalistycznej    305
      7.1.4. Określenie celu gospodarki socjalistycznej    306
    7.2. Teorie funkcjonowania gospodarki socjalistycznej    309
      7.2.1. Cechy konstytutywne i modelowe systemu gospodarki socjalistycznej    309
      7.2.2. Model scentralizowany (nakazowo-rozdzielczy)    311
        7.2.2.1. Rola centrum gospodarczego i struktura modelu    312
        7.2.2.2. Jednostki wykonawcze    313
        7.2.2.3. Podsumowanie i ocena    314
      7.2.3. Model zdecentralizowany (socjalizm rynkowy)    315
        7.2.3.1. Ogólna charakterystyka    316
        7.2.3.2. Miejsce i rola przedsiębiorstwa    317
        7.2.3.3. Podsumowanie    318
      7.2.4. Prymaty – pseudoteoretyczne podstawy gospodarki socjalistycznej    319
      7.2.5. Przedsiębiorstwo socjalistyczne    322
        7.2.5.1. Problemy teorii przedsiębiorstwa w socjalizmie    322
        7.2.5.2. Przedsiębiorstwo samorządowe (partycypacyjne) i model iliryjski    325
        7.2.5.3. Zakłady pracy i ich szczególne funkcje    326
    7.3. Teoretyczne koncepcje gospodarki socjalistycznej w Polsce    328
      7.3.1. Zjazd Ekonomistów Polskich i Tezy Rady Ekonomicznej    328
        7.3.1.1. Znaczenie II Zjazdu Ekonomistów Polskich    329
        7.3.1.2. Dokonania Rady Ekonomicznej    331
      7.3.2. Wkład Oskara Langego    332
        7.3.2.1. Okres przedwojenny    333
        7.3.2.2. Okres Polski Ludowej – dokonania teoretyczne    334
        7.3.2.3. Okres Polski Ludowej – poglądy na kształt polskiego modelu gospodarczego    337
      7.3.3. Polska myśl ekonomiczna wobec teorii gospodarki socjalistycznej    337
        7.3.3.1. Michał Kalecki    337
        7.3.3.2. Aleksy Wakar i jego szkoła    340
        7.3.3.3. Bolesław Kłapkowski    341
    7.4. Rekapitulacja i wnioski    343
  ROZDZIAŁ 8. Koncepcje systemowej niereformowalności gospodarki socjalistycznej    346
    8.1. Milovan Dżilas i jego Nowa klasa    346
      8.1.1. Władza i własność    347
      8.1.2. Sfera regulacji systemu gospodarczego    349
    8.2. Alain Besançon i jego Anatomia widma...    350
      8.2.1. Logika i wewnętrzna struktura gospodarki socjalistycznej    350
      8.2.2. Zasadnicze wady gospodarki socjalistycznej    352
      8.2.3. Konkluzje    353
    8.3. Stefana Kurowskiego Doktrynalne uwarunkowania    354
      8.3.1. Wprowadzenie. Prymat polityki nad ekonomią    354
      8.3.2. Praktyczne konsekwencje marksowskiej teorii wartości    355
      8.3.3. Teza o pracy bezpośrednio społecznej i pozór centralnej regulacji gospodarki    357
      8.3.4. Uwagi końcowe    358
    8.4. Janos Kornai i jego Gospodarka niedoboru    359
      8.4.1. Niedobór jako immanentna cecha gospodarki socjalistycznej    359
      8.4.2. Reguły zachowania się przedsiębiorstw i miękkie ograniczenia budżetowe    361
      8.4.3. Podsumowanie    362
    8.5. Włodzimierza Brusa i Kazimierza Łaskiego Od Marksa do rynku    363
      8.5.1. Krytyka modelu scentralizowanego i zdecentralizowanego    364
      8.5.2. Zasadnicze, nienaprawialne słabości gospodarki socjalistycznej    366
    8.6. Jadwigi Staniszkis teoria odrębności ontologicznej socjalizmu    367
      8.6.1. Swoistość gospodarki socjalistycznej    368
      8.6.2. Problem własności    369
      8.6.3. Problem regulacji    370
      8.6.4. Państwo produkujące i jego rola gospodarcza    371
      8.6.5. Podsumowanie    372
    8.7. Ewolucja poglądów dotyczących możliwości usprawnienia gospodarki socjalistycznej    374
      8.7.1. Stopniowe poszerzanie pola reform    374
      8.7.2. Wczesne koncepcje zmian    376
      8.7.3. Kwestia niezbędności prywatyzacji    377
      8.7.4. Władysław Baka i Reforma systemu bankowego    379
      8.7.5. Adam Lipowski i Mechanizm rynkowy...    380
    8.8. Rekapitulacja i wnioski    381
  ROZDZIAŁ 9. System gospodarki socjalistycznej – próba podsumowania    383
    9.1. Uwagi wstępne    383
    9.2. Związek polityki i gospodarki    384
    9.3. Epistemologia gospodarki socjalistycznej    387
    9.4. Fikcja centralnego planowania    390
      9.4.1. Uwagi wprowadzające    390
      9.4.2. Dwa modele centralnego planisty    392
      9.4.3. Heterogeniczność centralnego planisty    394
    9.5. Mechanizm regulacyjny gospodarki socjalistycznej    397
      9.5.1. Interesy centralnego planisty i modele decyzyjne    397
      9.5.2. Nieokreśloność ostatecznych decyzji planistycznych    399
      9.5.3. Przetarg polityczno-biurokratyczny – ogólna charakterystyka    400
    9.6. Przetargi polityczno-biurokratyczne    402
      9.6.1. Przetarg teleologiczny    402
        9.6.1.1. Uwagi wstępne    402
        9.6.1.2. Mechanizm przetargu teleologicznego    403
      9.6.2. Przetarg inwestycyjny    405
        9.6.2.1. Uwagi wstępne    405
        9.6.2.2. Mechanizm przetargu inwestycyjnego    406
      9.6.3. Przetarg realizacyjny    409
        9.6.3.1. Uwagi wstępne    409
        9.6.3.2. Mechanizm przetargu realizacyjnego    410
      9.6.4. Przetarg dystrybucyjny    413
        9.6.4.1. Wprowadzenie    413
        9.6.4.2. Polityka cen i polityka płac jako obszary regulacji przetargowej    414
    9.7. Typologia i periodyzacja gospodarki socjalistycznej    416
    9.8. Rekapitulacja i wnioski    420
  Zakończenie    422
    1. Marksizm jako fałszywa doktryna gospodarki socjalistycznej    422
    2. Doświadczenie gospodarki socjalistycznej a kryzys finansowy – wstępne refleksje    426
      2.1. Uwagi wprowadzające    426
      2.2. Zrozumienie przyczyn kryzysu    426
      2.3. Rzut oka w przyszłość    431
  aneks 1. Dyskusja o racjonalności rachunku ekonomicznego w gospodarce socjalistycznej    434
    1. Zarzuty von Misesa i innych    435
    2. Modele symulowanego rynku – prezentacja    438
    3. Immanentne słabości modeli symulowanego rynku    440
    4. Próba oceny i podsumowanie    442
  aneks 2. Wizja gospodarki socjalistycznej Josepha Schumpetera    445
    1. Wprowadzenie. Krytyka systemu kapitalistycznego    445
    2. Schumpetera wyobrażenia o socjalizmie    446
    3. Podsumowanie    448
  Bibliografia    450
  Indeks nazwisk    455
  Indeks rzeczowy    461
RozwińZwiń