Od metafory do urojenia. Próba patografii Tadeusza Peipera

Spis treści

Wstęp. Czy Tadeusz Peiper był schizofrenikiem?	11

1. Klęska „papieża awangardy”	11
2. Od metafory do urojenia	18
3. Dlaczego „próba patografii”?	20
4. Uwagi o antropologii szaleńca	26
5. Schizofrenia i tekst	28
6. „Psychotyczne nowatorstwo” Peipera	32
I. Szaleństwo nowoczesne – od „odejścia Bogów” do „śmierci człowieka”	37
1. Klasyczność i romantyczność, czyli narodziny nowoczesnego szaleństwa	37
2. Koncepcje patologicznej konstytucji geniusza Schopenhauera i Lombroso	41
3. Dilthey: geniusz poetycki jako „rzekomo patologiczny stan”	43
4. Szaleństwo w dobie modernizmu: psychoanaliza, psychiatria i sztuka	47
5. Patografie Jaspersa	51
6. Awangarda i obłęd – „Dla odkrycia Ameryki trzeba było, ażeby Kolumb wybrał się w drogę z kupą wariatów” (André Breton)	64
7. Awangarda i psychoza w trybach maszyny	74
8. Miejsce Lacana w punkcie startu – między psychiatrią a surrealizmem	78

II. Awangardowa twórczość Tadeusza Peipera – promieniowanie czającego się obłędu	81

1. Witkacy i Peiper wobec umasowienia i mechanizacji – między tryumfem a kresem człowieka	81
2. „Metafora (...) jest tworzeniem związków pojęciowych, którym w świecie realnym nic nie odpowiada” – Tadeusz Peiper i rzeczywistość	85
2.1. Od „uścisku z teraźniejszością” do „urojonej perspektywy”	85
2.2. Mechanizacja i umasowienie – losy jednostki w epoce „bezokoliczników”	89

III. Peiper w drugiej połowie lat 30. – „pracuję teraz nad życiem, nie nad literaturą”	97

1. Aura schizofreniczna dochodzi do głosu	97
2. Twórczość Peipera w drugiej połowie lat 30. w perspektywie szaleństwa	99

IV. Ma lat 22, czyli portret poety z czasów „klasztornej” młodości	107

1. Młodopolskie remanenty	107
2. Sny o potędze dziecięcia wieku	110
3. (Przyszły) wielki poeta z Galicji w drodze do Paryża. Ewski jako alter ego Peipera	113
4. Klucze do powieści – „fikcyjna trzecia osoba” i matka	119
5. „Przecie wówczas wreszcie zdobył się na to by położyć rękę na kobiecie”	122
6. Autobiograficzność Ma lat 22 – zarysowywanie się „urojonej perspektywy”	129

V. Krzysztof Kolumb odkrywca – pierwsza autobiografia tranzytywna, czyli opowieść „o sobie samym jako innym”	137

1. Wyjście poza awangardę	137
2. Kod Kolumba	141
3. Paradoks Kolumba – patron awangardy i maszyna regresji	144
4. Krzysztof Kolumb odkrywca – między historią a literaturą. Od biografii literackiej do „świeckiej hagiografii” i... z powrotem	147
5. Krzysztof Kolumb odkrywca – narodziny tranzytywnego autobiografizmu	153

VI. Pierwsze trzy miesiące – dokąd „memuary” prowadzą „wędrowca”	161

1. Miejsce Pierwszych trzech miesięcy w twórczości Tadeusza Peipera	161
2. Czym są Pierwsze trzy miesiące?	170
3. Struktura memuarów	177
3.1. Memuary psychotyka	182
3.2 . Nieudany i rozproszony poemat konstruktywistyczny	188
3.3 Powieść szpiegowsko-detektywistyczna	191
3.4 . Traktat historiozoficzno-polityczny o przyczynach upadku Drugiej Rzeczpospolitej i wizja przyszłej Polski	193
3.5. „Kwestia żydowska” w Pierwszych trzech miesiącach – pomiędzy kroniką preludium do zagłady a paraboliczną księgą wygnania	197
3.6. Kronika życia codziennego podczas kampanii wrześniowej i pierwszych miesięcy okupacji hitlerowskiej	205

VII. Peiper w Związku Sowieckim. Więzień, publicysta, „zesłaniec”	211

1. Stalinowski publicysta	216
1.1. Katyń	216
1.2. Zjazd Związku Patriotów Polskich	220
1.3 . Między Niemcami a Sowietami	223
1.4. Wojna i sztuka	227
2. W Jakucku – badanie czy zesłanie?	231
3. Wierszyki z dróg wojennych – poeta w więzieniu i na (ideologicznym) froncie	240

VIII. Peiperowskie rekonstruowanie tożsamości Wśród ludzi na scenach	247

1. Od krytyki do „dramatologii”	247
2. Peiperowska antropologia teatru. Ku rekonstrukcji humanizmu	250
3. Powrót do romantyzmu	254
4. „Aktorska wiedza o człowieku”	255
5. Paradoksy wiernej interpretacji dramatu	262
6. Szekspirowskie „ułudy i omamienia”	264
7. Druga autobiografi a tranzytywna – Lope de Vega	268
8. Projekt inscenizacji Rewizora, czyli „kwiprokwiaków” gra urojenia i realności	287

IX. Tranzytywizm teatrologiczny, czyli hiperbolizacja Zapolskiej	301

1. Obrona naturalizmu	301
2. Zapolska i sprawa polska	303
3. Zapolska, czyli męczennica modernizacji. Hagiografia i megalomania	307
4. Zapolska jako urojona ofiara spisku krytyków	310
5. Tranzytywizm transseksualny	315
6. Mit Zapolskiej-nowatorki	317

X. Schizoanaliza Skłóconych z życiem – ostatnia autobiografia tranzytywna	321

1. Filmowe zainteresowania Tadeusza Peipera	321
2. Nienapisana elegia dla Marylin Monroe	323
3. Psychotyk w kinie	324
4. Niedostosowani, czyli Peiperowska schizoanaliza Skłóconych z życiem	327
5. Marylina – figura cierpiącej Polski	331
6. Marylina/Rozalina jako alter ego Peipera	341
7. „Papież awangardy” i aktoreczka	345

Zakończenie. Na progu Księgi pamiętnikarza	351

1. „Olbrzymie dzieło, w którym po raz pierwszy w literaturze będzie powiedziana cała prawda”	351
2. Nowoczesność i schizofrenia	354

Bibliografia	357
Indeks nazwisk	365